Baz etkisi nedir?

Baz etkisi (Base Effect), iki dönem arasındaki değişim oranı hesaplanırken, değişime referans alınan dönemde sıra dışı bir şekilde artışların ya da azalışların yaşanması durumunda, değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade etmek için kullanılır.

Baz etkisi genellikle enflasyon, büyüme ve ihracat gibi kavramlarla beraber ortaya çıkar. Örneklendirme yaparak konuyu daha basit bir şekilde anlatmaya çalışalım. Baz etkisine önce büyüme rakamları üzerinden örnek vermek gerekirse;

2021 yılı ikinci çeyrek büyüme verisi hesaplanırken 2021 yılı ikinci çeyrek gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) 2020 yılı ikinci çeyrek GSYİH verisine göre yüzdelik değişimi alınmaktadır. 2020 yılının ikinci çeyreğinde pandeminin etkisiyle yüzde 9,9 oranında daralan Türkiye ekonomisi, 2021 yılının ikinci çeyreğinde yüzde ise 21,7 oranında büyüdü. 2020 yılı ikinci çeyrek büyüme verisi ortalamaların çok altında geldiği için, 2021 yılı ikinci çeyrek büyüme verisi baz etkisiyle çok yüksek gelmiştir.

Baz etkisini bir de enflasyon rakamları üzerinden örneklendirelim…

2020 yılı kasım ayında, aylık enflasyon verisinde normal seyrin dışında bir artış yaşanmıştı. Yıllık bazda bakıldığında, 2020 Kasım ayında enflasyonda normalin dışında gerçekleşen veriler, ana hesabı bozar bir duruma gelmiş oldu. Dolayısıyla 2021 yılı Kasım ayına gelindiğinde enflasyonun baz etkisinden kaynaklı bir düşüş trendine girmesi beklenmektedir.