Büyüme geriliğinin sebepleri nelerdir?

Büyüme geriliğinin en önemli nedenleri başta büyüme hormonu olmak üzere; hormonal bozukluklardır. Bunun dışında kronik hastalıklar; özellikle mide-bağırsak hastalıkları, kronik böbrek hastalıkları, kronik kalp hastalıkları da önemli büyüme geriliği nedenleri arasındadır. 

Büyüme geriliğinin belirtileri nelerdir?

Büyüme geriliği olan çocuklar yaşıtlarına göre daha kısadırlar. Aynı zamanda,
zaman periyodu içinde yaşıtlarına göre daha yavaş büyürler.

Büyüme geriliği önlenebilir mi?

Her zaman iri görünen çocukların, erişkin dönemde de uzun ve iri olacakları anlamına gelmemektedir. Büyüme potansiyelini belirleyen kemik yaşıdır. Kemik yaş, epifizer büyüme plaklarının açıklık derecesi, kemiklerin olgunluk derecesi değerlendirilmektedir. Eğer hormonal bir bozukluk yoksa ve kemik yaşı geriyse bu durum çocuğun göründüğünden daha uzun boylu olma potansiyeli olduğu anlamına gelmektedir. Kemik yaşı değerlendirilmesi mutlaka bir uzman tarafından yapılmalıdır. Özellikle ergenlik döneminde çocuğun büyümesi hızlanmakla beraber, kemik yaşının ilerlemesi, büyüme plaklarının kapanması daha hızlı olmaktadır. Bu nedenle özellikle ergenlik döneminin başlangıcında çocuğun bir endokrinoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve bir süre takip edilmesi önemlidir.

Büyüme geriliği çocukluk çağındaki rutin kontrollerde tespit edilebilir mi?

Bir çocukta büyüme geriliği var mıdır ya da yok mudur diye emin olabilmek için, özellikle Türk çocuklarına göre yapılmış olan büyüme tablolarına göre çocuğun değerlendirilmesi önemlidir. Eğer çocuğun boyu, tabloda yer alan yaşı ve cinsiyet verilerine göre üç persentilin altındaysa ya da eğer takip sırasında daha yüksel persentillerde olduğu halde yavaş büyümesinden dolayı daha alt persentillere düşüyorsa yani persentil kaybı varsa bu çocukta önemli bir büyüme geriliği vardır diyebiliriz. Bu nedenle çocukların rutin takipleri önemlidir. En azından yılda bir büyüme takibi açısından boy ve kilo ölçümlerinin yapılması, grafik üzerinde işaretlenmesi ve persentil değerlendirmesi gerekmektedir.
Persentil değerlendirmesi; aynı ay, aynı yıl doğumlu ve aynı cinsiyette 100 çocuğu toplayıp boy sırasına göre sıraladığımız zaman (1 numara en sısa, 100 numara en uzun olmak üzere) hastamızın boy sırasında kaçıncı sırada olduğunu göstermektedir. Örneğin eğer bir çocuk yaş ve cinsiyetine göre boy açısından 25 persentildeyse, bu çocuktan 24 tane kısa boylu çocuk vardır, 75 tane de uzun boylu çocuk boyludur. Çocuğun kendi bulunduğu persentilin yanında, anne ve babanın verdiği boy potansiyelinin hesaplanması da önemlidir.

Büyüme geriliği çocukluk çağındaki rutin kontrollerde tespit edilebilir mi?

Bir çocukta büyüme geriliği var mıdır ya da yok mudur diye emin olabilmek için, özellikle Türk çocuklarına göre yapılmış olan büyüme tablolarına göre çocuğun değerlendirilmesi önemlidir. Eğer çocuğun boyu, tabloda yer alan yaşı ve cinsiyet verilerine göre üç persentilin altındaysa ya da eğer takip sırasında daha yüksel persentillerde olduğu halde yavaş büyümesinden dolayı daha alt persentillere düşüyorsa yani persentil kaybı varsa bu çocukta önemli bir büyüme geriliği vardır diyebiliriz. Bu nedenle çocukların rutin takipleri önemlidir. En azından yılda bir büyüme takibi açısından boy ve kilo ölçümlerinin yapılması, grafik üzerinde işaretlenmesi ve persentil değerlendirmesi gerekmektedir.
Persentil değerlendirmesi; aynı ay, aynı yıl doğumlu ve aynı cinsiyette 100 çocuğu toplayıp boy sırasına göre sıraladığımız zaman (1 numara en sısa, 100 numara en uzun olmak üzere) hastamızın boy sırasında kaçıncı sırada olduğunu göstermektedir. Örneğin eğer bir çocuk yaş ve cinsiyetine göre boy açısından 25 persentildeyse, bu çocuktan 24 tane kısa boylu çocuk vardır, 75 tane de uzun boylu çocuk boyludur. Çocuğun kendi bulunduğu persentilin yanında, anne ve babanın verdiği boy potansiyelinin hesaplanması da önemlidir.

Büyüme geriliği geç teşhis edilirse ne olur?

Büyüme geriliği olan bir çocukta tanı ne kadar erken konulursa tedavi şansı ve son ulaşılan boy potansiyeli daha yüksek olmaktadır. Bu nedenle erken tanı büyüme geriliğinde önemlidir.
Bazen çok geç kalınmış olgular olabilmekte ve maalesef kemikteki büyüme plakları kapandıktan sonra tedavi arayışına geçilen hastalar olmaktadır. Bu durumda herhangi bir dahili bir tedavi verme şansı kalmamaktadır.

Vitamin takviyesi ve egzersiz büyüme geriliğinde önemli midir?

Beslenme bozukluğu olan çocuklarda vitamin ve mineral takviyeleri büyümeyi bir miktar hızlandırmaktadır. Düzenli fiziksel aktiviteyi de mutlaka çocuklara öneriyoruz çünkü büyümeyi uyarıcı etkisi olduğunu biliyoruz.

Büyüme geriliği tamamen tedavi edilebilir mi?
Büyüme geriliğinin tedavi edilebilirliği sebebe yönelik olmaktadır. Eğer bir çocukta büyüme hormonu eksikliği varsa tedavi sonuçları oldukça yüz güldürücüdür. Bu çocuklar, yaşıtlarının normal boyuna kısa sürede ulaşıp, normal erişkin boylara da ulaşırlar.
Eğer sebep hipotiroidiyse, tiroid hormonlarının düzeltilmesiyle büyüme çok iyi bir şekilde hızlandırılır.
Çocukluk döneminde iri ve çok uzun boylu olan ancak yetişkin dönemde kısalığa ve büyüme geriliğine sebep olan erken ergenlik ya da böbrek üstü beziyle ilgili konjenital adrenal hiperplazi dediğimiz hormonal bozukların tedavisi de bu hastaların normal erişkin boyunlarına ulaşmalarını sağlar.
Saydığımız hormonal bozukluklar dışında; çölyak hastalığı, kronik böbrek hastalığı, kronik kalp hastalıkları ya da diğer kemik hastalıkları ve kronik, romatolojik hastalıklar da büyüme geriliğine neden olur. Bunların tanısının da erken konulup tedavilerinin yapılması bu hastaların normal boylarına ulaşmasını sağlar.