Arif Damar 85 yaşında

On beş yaşından beri şiir yayımlıyor Arif Damar. Hep şair olarak yaşadı. Biraz çocuksu, biraz maço. Memet Fuat’ın ya da Ece Ayhan’ın yanında çocuksu, bazı toplantılarda maço.

10 Şubat 2010. Arif Damar’a saygı günü. 85 yaşına giren şair için Caddebostan Kültür Merkezi’nde bir gece düzenlendi. Yaşar Kemal, Orhan Alkaya ve Vecdi Çıracıoğlu konuştular.
On beş yaşından beri şiir yayımlıyor Arif Damar. Hep şair olarak yaşadı. Biraz çocuksu, biraz maço. Memet Fuat’ın ya da Ece Ayhan’ın yanında çocuksu, bazı toplantılarda maço.
Asla kin tutmaz. Tartışırsınız, size gerçekten kızmışsa bunu ‘-de-’ hecesi vurgulu ‘kardeşim’ sözcüğünü kullanmaya başlamasından anlarsınız. Daha fazla kızarsa bastonunu kaldırdığı, hatta vurmaya davrandığı rivayet edilir. Ben tanık değilim. Biz böyle bir şeye tanık olmadık, öyle değil mi?

Zararlı cereyanlar
Herkese kendi eliyle topladığı deniz kabuklarından verir. Pablo Neruda’nın tersine: Neruda, deniz kabuğu koleksiyonu ile ünlüydü.
2000 yılında, o zamana değin yayımlanmış tüm şiir kitaplarını “Kitaplar Kitabı”nda topladı Arif Damar. Son sayfada yer alan, “Sunu” başlıklı, iki dizelik veda nefistir:
“Biz ki Arif Barikat’tık zaman-ı evailde*
Bakındık sadece”
Barikat, şairin 1940’lı yıllarda şiirlerini yayımlamak için kullandığı takma soyadıdır. Kendisi, o ilk şiirleriyle edebiyatçılar tarafından 1940 Kuşağı toplumcu gerçekçiliğinin en genç mensuplarından biri olarak görülürken, devlet tarafından tıpkı akımın diğer temsilcileri gibi zararlı cereyanlara kapılmış biri olarak görüldüğünden olmalı, o zaman ve daha sonra arada bir takma adla yazmak gereğini duymuştur.
Nâzım yankısı
Yine de kurtulamamıştır emniyetten. 1950’lerin başında, ünlü Sansaryan Han’daki (o zamanların emniyet müdürlüğü binası) işkencelerde ‘külliyen red’dettiği suçlamalardan yargılanır ve aklanır. Gelgelelim, aklanıncaya kadar iki yıl hapis yatar. “Külliyen Red”, şairin elli yıl sonra, 2002 yılında yayımlanan toplu şiirler kitabına ad olacaktır.
‘Toplumcu’ bakış açısı Arif Damar’ı ömür boyu terk etmez. Daha sonra da başka kovuşturmalara, kitap toplatmalarına maruz kalır, 12 Eylül’de de bir süre hapsedilir.
Her üç toplumcudan dördünün yazdığı türden, epey bir Nâzım yankısı yazmış olmakla birlikte, çoğu “İstanbul Bulutu”, “Kedi Aklı”, “Saat Sekizi Geç Vurdu” ve “Yoksulduk Dünyayı Sevdik” adlı kitaplarında toplanmış olan özgün şiirler yazmıştır.
* evail (A uzun okunur): ‘Evvel olanlar’ anlamına geliyor. “Zaman-ı evail”: evvelki zamanlar.
Bazı alıntılarda bu sözcüğün ‘evcil’ diye yazıldığını gördüm. Arif Damar herhalde evcilliğe övgü düzecek en son insanlardan biridir.

Toplumcu bakış açısı Arif Damar’ı ömür boyu terk etmez.

Okur fethetmiş şiirler
Arif Damar’ın şiirsel sezgi gücü yüksektir. Nerede okumuştum, kaydetmemişim: Mealen diyordu ki, “İkinci Yeni şiirinin temelde, devrimci bilinen çoğu şiirden daha devrimci olduğunu anlamıştım”. Demektir ki, Arif Damar’ın şiirinde İkinci Yeni’nin yükseliş yılları olan 1950’lerde görülen gelişmeye şaşmamak gerekiyor.
2000’deki “Kitaplar Kitabı”nın ardından, 2002’de “Külliyen Red”, 2004’te “Kırık Makara”, 2006’da “Gitme Kal”, 2007’de ise “Yoksulduk Dünyayı Sevdik” çıktı. İlk ikisi ve sonuncusu toplu şiirler, diğer ikisi seçme şiirler olmak üzere.
Bu toplamlara adını veren şiirler aynı zamanda şairin en çok sevilen şiirleridir. Arif Damar birkaç yıl arayla yeni bir toplu şiirler ya da seçme şiirler toplamı yayımlamakta ve her seferinde yıllar boyunca en çok sevilmiş olan şiirlerini öne çıkarmaktadır. “Gitme Kal” adlı şiir ilk kez 1958 tarihli “İstanbul Bulutu” adlı kitabında, “Kırık Makara” adlı
şiir 1988 tarihli “Yoksulduk
Dünyayı Sevdik” adlı kitabında yayımlanmıştır vb.
“Kedi Aklı” da şairin en iyi şiirlerinden biridir ve o da kitap adı olmuştur (1959). Bu şiirde, mükemmel bir persona (başka kişilik) konuşur.
Henüz herhangi bir toplama ad olmamış, ama yine ellinci yılını geçmiş olan “Ben Beni” adlı şiiri de, hem kendi aklına mesafe alabilen şiir kişisi, hem de klasiğe yakın ses düzeniyle epey okur fethetmiş şiirlerindendir. Şöyle başlar:

B”en beni sarpa vurdum ben de böyleyim
Korkulu sular boyu yalçını diki
Ayın karanlığında gün ertesini
Ben seçtim denizleri kendim istedim”