Bir gülümseme kalır gök kubbenin altında
08.05.2025 - 07:01 | Son Güncellenme:
“Cicim” adlı kitap 1918’de, o dönem devrim niteliğindeki bir girişimi, Naciye Hanım’ın kurduğu Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi’nin hikâyesini anlatıyor. Kitap sadece bir kadının mücadelesi, fotoğrafçılık tarihine dair bir belge değil aynı zamanda unutulmuş yüzleri anma özelliği taşıyor
Gülderen Bölük’ün imzasını taşıyan “Naciye Hanım ve Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi’nin Hikâyesi” alt başlıklı “Cicim” adlı kitap bir kadının mücadelesinin yanı sıra yolu bu dünyadan geçmiş isimsiz yüzlere bir kez daha yaşam şansı veriyor. Naciye Hanım ünlü heykeltıraş Nusret Suman’ın, Beyoğlu’nun kalender siması Fikret Suman’ın, Türkiye’nin ilk modacılarından Nedret Ekşigil’in annesi.
Bana gönder...
Üsküp’ten İstanbul’a göç eden Naciye Hanım savaş zamanı ailesini geçindirmek için kendine yol çizen kadınlardan biri. Fotoğrafa ilgisi ve eşi asker İsmail Hakkı Bey sayesinde bilgisi ile yeteneği var. 1918’de ‘Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi: Naciye’ yazılı tabelayı asıyor evinin önüne. Dönemin popüler dergilerinden Kadınlar Dünyası’na da ilan veriyor. İlanda kadınların ve çocukların fotoğrafçısı olduğunu yazıyor. Kısa zamanda dolup taşıyor fotoğrafhane. Kadınlar cephedeki eşlerine yollamak için çektiriyorlar daha çok fotoğrafları. O dönem büyük bir boşluğu dolduruyor Naciye Hanım’ın girişimi. Cephedeki askerler eşlerine “Falan yerde bir kadın fotoğrafçı var, git oraya saçlarını, omuzlarını aç, fotoğraf çektir, bana gönder” diye yazıyorlar. Asker eşlerinin yanı sıra özellikle Fransız hanımların da uğrak yeri oluyor mekân. Türk kadınlarının kıyafetlerini giyip hatıra fotoğrafı çektiriyorlar. Aileler izliyor onları... Sarayın da ilgisini çekiyor elbette. Naciye Hanım sık sık Saray’a gidip sultanlara fotoğrafçılık dersi veriyor.
Küçük dokunuşlar
Everest etiketiyle çıkan kitaptan öğreniyoruz ki küçük rötuşlar da yapıyor Naciye Hanım bu fotoğraflara. İstenmeyen lekeler, kırışıklıklar, analog fotoğrafçılıkta karşılaşılabilecek ufak aksaklıklar ‘püpitr’ adlı ufak bir aletle düzeltiliyor. Gülderen Bölük kitapta Naciye Hanım ve ailesiyle ilgili yaptığı araştırmalarla sadece bir kadının hayatını ya da fotoğrafçılığın tarihini değil yeni cumhuriyetin edebiyat ve sanat dünyasının belgesini de ortaya koyuyor. Çünkü Naciye Hanım’ın evi Nâzım Hikmet, Peride Celâl, Ömer Uluç ve Komet gibi önemli sanatçıların uğrak yeri aynı zamanda.
Ama kitabın en etkileyici kısmı Türk Hanımlar Fotoğrafhanesi’nden isimsiz yüzler. Naciye Hanım’ın kızı Nedret genç yaşta evlenip Ankara’ya taşınıp çocuk sahibi olunca o da dükkânı oğlu Fikret’e devredip torun bakmaya gidiyor. O zamandan sonra fotoğrafhaneye ne olduğu pek bilinmiyor. Pek çok fotoğraf kaybolup gidiyor. Kitapta Bölük kalan fotoğrafları topluyor, çeşitli koleksiyonlarda yer alan isimsiz yüzleri buluyor. Ve bu kitapta onları hepimize hatırlatıyor.
Naciye Hanım ve eşi İsmail Hakkı Bey, çocukları Nusret, Fikret ve Nedret’le birlikte...
