Hasanpaşa Gazhanesi artık sanat merkezi

Gizem Çetimen -  Kadıköy’deki Hasanpaşa Gazhanesi’nin 2014 yılından başlayan restorasyon çalışmaları bu yılın başında bitti. Hasanpaşa Mahallesi’yle bütünleşmiş bu tarihi yapı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin bugün imzalayacağı “Kalıcı Sergi Protokolü” ile bir kültür sanat merkezine dönüşecek. Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin 2021 yılının ilk aylarından itibaren “Gazhane Öznelerini Arıyor” başlığıyla yaptığı gezilerin basın kısmı 16 Nisan’da gerçekleşti. Sosyal mesafe kuralları sebebiyle 7 kişinin katıldığı gezide Hasanpaşa Gazhanesi’nin tarihi ve dönüşüm hikâyesi anlatıldı. Gazhane Çevre Gönüllüleri’nden (GÇG), gezinin rehberliğini üstlenen Yüksel Demirtaş, mekanların kim tarafından ve nasıl kullanılacağını bilmediklerini, GÇG olarak Gazhane’nin sanat ile toplum arasında bir buluşma mekanı olmasını hedeflediklerini belirtti. Demirtaş, yaptığı geziler sırasında bir tiyatro ekibinin söylediği “Buraya bir ruh gerekli” sözünü de alıntılayarak sanatçıları bu kolektifin bir parçası olmaya davet ettiklerini vurguladı.

Gazhane’nin tarihi binalarının ve yemyeşil çimlerinin üzerindeki heykellerin arasında yaptığımız gezide Demirtaş, bizlere Gazhane’nin bir iklim müzesi olacağını ifade etti. Daha önce Gazhane’nin enerji müzesi olacağı açıklanmıştı ancak geçen yıllarda bu konsept değişerek iklim krizine dikkati çekmek adına iklim krizi temalı kalıcı sergilerin yer almasına karar kılındı. Demirtaş verdiği bilgide, 32 metrekarelik alanda dönemsel etkinlikler ve sergilerin düzenlenmesinin de planlandığını ve alandaki atölye binası, restoran kafe, tiyatro ve kütüphane gibi yapıları da İklim Müzesi konseptine uygun şekillendirmeyi planlandıklarını söyledi.

İstanbul’a havagazı üretiyordu

İstanbul’un havagazı ihtiyacını karşılamak için kurulan Hasanpaşa Gazhanesi 1891 yılında hizmete girdi. Gazhanenin işletmesi 50 yıl süre ile Fransızlara verildi. 1931’de millileştirildi, 1945’te ise İETT’ye devredildi. 1993 yılında İstanbul’da doğalgaz ile ısınma sistemine geçilmesiyle birlikte havagazı üretimi durduruldu, Hasanpaşa Mahallesi’ndeki gazhane de devre dışı kaldı. 31 bin 495 metrekarelik alana sahip gazhane 19. yüzyıl teknolojisi ile kurulmuş bir sanayi yapısı olmasıyla büyük önem taşıyor. İstanbul’un en değerli endüstriyel miraslarından olan gazhane kapatıldıktan sonra kaderine terk edildi, yapıdaki gazometreleri sökülüp satıldı.

Mahalleli mücadele etti

Çok sayıda endüstri mirasını barındıran alana ilişkin proje tartışmaları da bu tarihlerde başladı. Bir dönem kömür deposu, otobüs garajı, İETT deposu olarak kullanılan tarihi yapı 1994 yılında, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından SİT alanı ilan edilmesiyle yıkımdan kısmen kurtuldu. Gazhaneye ne olacağı belirsizliğini korurken 1996 yılında bir grup mahalleli, kapı kapı dolaşarak “Gazhane için bir araya gelelim” diyerek 8 bin imza topladı. Böylelikle Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin (GÇG) ilk adımı atılmış oldu. GÇG’nin çalışmalarıyla ve mahalleden yükselen sesin yerel yönetimler tarafından duyuldu ve Gazhane’nin bir rant ve kamusallıktan uzak bir mekan haline getirilmemesi için mücadeleye başlandı.

İTÜ’nün projesine onay

Alanın bir kültür merkezine dönüştürülmesi için 2001 yılında İTÜ’nün hazırladığı “Hasanpaşa Gazhanesi Restorasyon ve Yeni Kullanım Projeleri” Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylandı. 2014 yılında ise İBB, Gazhane’nin restorasyonu için ihale açarak uygulama sürecini başlattı. Çalışmaların bu yıl başında bitmesiyle birlikte Gazhane’nin yeni işlevleriyle kullanımı artık yeni İBB yönetiminin sorumluluğuna geçti.