Türk romanındaki “Ecinniler”

Devrimcinin adı bile yoktur” diyerek, devrime adanmışlığı en üst noktaya taşıyan, skandallar ve entrikalarla dolu yaşamı, pek çok edebiyatçıya ve devrimciye esin kaynağı olan, ünlü Rus anarşisti ve nihilisti Neçayev, Dostoyevski’nin “Ecinniler” adlı romanına da esin kaynağı olmuştu.
Neçayev’in romandaki karşılığı olan Stavrogin aracılığıyla Dostoyevski, o yıllarda adım adım devrime yaklaşan Rusya’daki siyasi tartışmaların özüne inerek, oldukça karmaşık gözüken felsefi ve insani meselelerden olağanüstü bir siyasi roman ortaya çıkarmıştı.
Orhan Pamuk, İletişim Yayınları’ndan “Cinler” adıyla da çıkan romana yazdığı önsözde, kitabı “İnsanoğlunun yazabildiği en sarsıcı yedi-sekiz romandan biri” diyerek alkışlamıştı.
Albert Camus gibi pek çok yazarı ve düşünürü derinden etkilemiş bu romanın Türk edebiyatındaki izini süren bir çalışma yayımlandı bugünlerde.
Yeşim Dinçer’in, Yordam Kitap’tan çıkan “Ecinniler’in Gölgesinde” adlı yapıtı, bu türden incelemelerin azlığı yüzünden ayrıca dikkate değer özellikler taşıyor. Özellikle, Batılılaşma, liberalizm, siyasal şiddet ve muhafazakârlık tartışmalarının hiç bitmediği bu topraklarda, hâlâ canlı bir gündeme sahip olan “Ecinniler”in, bizim romancılarımızı nasıl etkilediği merak uyandırıcı.

Romanlar arası yolculuk
Yeşim Dinçer; geniş roman özetleri, alıntı çeşitliliği, akıcı ve anlaşılır bir anlatımla, “Ecinniler”in gölgesinde; Orhan Pamuk, Leyla Erbil ve Kaan Arslanoğlu’nun romanlarını araştırıyor.
Kaan Arslanoğlu’nun “İntihar” romanındaki Erdem ile Stavrogin arasındaki benzerlikler, Leyla Erbil’in “Mektup Aşkları” adlı romanında ‘intihar’a yüklediği anlam ile “Ecinniler”deki Kirillov’un ‘intihar’a yaklaşımı arasındaki paralellikler ya da Orhan Pamuk’un “Ecinniler” ile aynı atmosferi paylaşan “Kar” adlı romanının satır aralarındaki gizler, romanlar arası keyifli bir yolculuğun rotasını oluşturuyor.
İlk olarak 1872’de yayımlanan “Ecinniler”in izini sürerken, insana dair soruların gerçekte değişmediğini daha iyi anlıyor insan. Değişen sadece yanıtlar ve romanlar...