‘Yaşamama izin ver...’

Seyhan Akıncı - Lev Tolstoy pek çok edebiyat otoritesi tarafından dünyanın en iyi romanı kabul edilen eseri “Savaş ve Barış”ta “Herkes yalnızca kendi vicdanıyla savaşmış olsa, savaş olmazdı” diye yazar. Ama dünyanın şu sıralar Tolstoy’a, Dostoyevski’ye ya da “Palto”sundan çıktığı Gogol’e kulak verecek hâli yok gibi... Bomba seslerinin siren seslerine karıştığı bugünlerde vicdan da akıl da askıya alınmış durumda. Ukraynalı şair, sanatçı ve devrimci Taras Şevçenko’nun tüm ülkeyi süsleyen heykelleri ise hayalini kurduğu geniş ovalar yerine bombalanmış binalara bakıyor… Ve Ukraynalılar onun dizeleriyle barışı çağırıyor. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerine analizler, yorumlar almış başını gitmişken tüm dünyanın, en kalıcı sözü söyleyen sanatın sesine biraz daha ihtiyacı var. Biz de Ukrayna’da yaşayan sanatçılar Andrii Nekrasov, Bohdana Tkach ve Türkiye’de üretimini sürdüren sanatçı Yekateryna Grygorenko’ya ulaştık ve tüm bu tanıklıkların onları nasıl etkilediğini sorduk.

Yekateryna Grygorenko (Resim, heykel, performans, güncel sanat): ”Sanatın herkese umut olması gerektiğini düşünüyorum”

“Dünyada Olmak” bana şiddetin, kinin, egonun, bencilliğin fazlasıyla baskın olduğu bir yerde olmayı hatırlatıyor. Açıkçası bu Ukrayna savaşından önce de böyle geliyordu ondan önceki çıkan savaşlarda da... Çünkü sürekli olarak zaten bencil insanların başkalarının haklarını yemesiyle hatta ve hatta ezmesiyle yaşıyoruz. Toplumsal normlar ve kültürel kodlar da bireyin kendi içinde verdiği savaştır. Ve bu da doğumumuzdan ölümümüze kadar devam edecek bir durum. Ukrayna’daki ailemin zorluğuna tanıklık etmem çok rahatsız edici bir durum. Fakat anne ve anneannemin panik durumu ile benim panik durumumun çok daha farklı olduğunu fark ettim. İlk günlerde sabahtan akşama kadar elim ayağım titrerken anneannemlerle konuştuktan sonra biraz daha sakinleştim. Umudum başlarına bir şey gelmemesi. Bunu dilemekten başka bir çarem yok. ‘Sanat varlığını her defasında yeniler’ dememin sebebi sanatın hayatla bağlantısının çok büyük olması. Ve evet, sanat şimdiden kendisini bize göstermeye başladı. Bu trajik olayın eserlere yansıyacağını hatta çoktan yansıdığını düşünüyorum. Sanatın herkese umut olması gerektiğini düşünüyorum. Kimse kimsenin hakkını yemesin. Ve öncelikle biricik olan kendini sevsin. Çünkü, birey kendisini severse herkesi sever ve saygı duyar. Umarım en kısa zamanda iyi şeyler, dürüst şeyler düşünmeye başlarız. 

Rus sanatçılara dönük bir cadı avı olsa bile kitap satışlarının durdurulacağını sanmıyorum çünkü Rusya’da 2022 yılında hâlâ satılması yasak olan Tolstoy’un bazı kitapları var. Ve Tolstoy, o kitaplarda Rusya’nın eleştirisi ve Rusya’nın daha iyi bir ülke olması için hangi yolları izlemesi gerektiğini anlatır. Yani bu yazarların ortalıkta konuşuluyor olmasının tek sebebi Rus yazarlar olmaları. Fakat bu savaş bizim ile Rusya arasında değil Putin ile Ukrayna arasında geçmekte. Umudum, Rusya’nın elbet daha iyi bir ülkeye dönüşeceği yönünde.

Ukraynalı şair Taras Şevçenko’nun heykelinin olduğu bölge de bombalandı.

“Sanatımla barışı yakınlaştırabirim”

Andrii Nekrasov (Ressam): Tarafsızların sessizliği ve eylemsizliği, saldırganın kanun dışı davranmasına neden olur hep. Saldırganı durduracak sadece ve sadece sert bir dirençtir. Aksi takdirde kötülük, bir virüs gibi tüm dünyayı ele geçirir. Vicdanımız rahat; birleştik ve savaşıyoruz. Uygar dünyanın suçun nerede olduğunu anladığını ve Ukrayna’nın desteğe layık olduğuna inandığını duyduğumuzda ruhumuz güçleniyor. Dünya insanları da savaşa karşı kararlı eylemlerinden gurur duyacak. Savaş sadece olumsuz duygulara neden olur. Birinin evinin işgal edilmesi, güçlerin birleşerek direniş için harekete geçmesini tetikler. Putin Rusyası’nın işgali, tüm uygar ülkelerin halklarının iyilik ve barış güçleri ile bir araya gelen Ukrayna halkı tarafından durdurulacak! Saldırgan, uygar insanların birleşmesinin gücüyle durdurulmalıdır. Ailemizin iki yaşından 87 yaşına kadar olan kadınlarını güzel ruhlu Ternopil insanlar, misafir olarak koruma altına aldı. Doğa güzelliğini, hissetme ve iletme kabiliyetini sanat eserleriyle insanlığa anlatır, ruhu şifalandırır, uygarlaştırır ve hayata ahenk getirir. Güzelliğin gücü, sanatçının sesi dünyanın her yerindeki insanlar tarafından duyulur ve anlaşılır. Ben de bir sanatçı olarak memleketimin güzelliğini resmettim. Manzara resimlerim, düşman işgalinden önceki Ukraynamı, şanlı Kiev’imi tanıtıyor. Sanatseverler, renklere yansıttığım güzellik vizyonumda iyileştirici gücün olduğunu söyler. Sanatımla barışı daha da yakınlaştırabileceğime inanıyorum.

“Birbirimizin panik ataklarıyla savaşıyoruz”

Bohdana Tkach (Fotoğraf, performans):

Memleketimde olanlar korkunç, dayanılmaz. Görüntüleri izlediğinizde kalbiniz kanıyor. Sivil nüfusu da öldürüyorlar... Şimdiye kadar 16 çocuk öldürüldü. Korkunç, her dakika seni neyin beklediğini bilmiyorsun. Sorun şu ki, Ukrayna halkı yüzyıllardır savaşıyor... Şairimiz Taras Şevçenko’yu hatırlayın. Dün “Kobzar”ı okudum ve hiçbir şeyin değişmediğini fark ettim. Binlerce yıldır özgürlüğümüz için savaşıyoruz. Yanımda bir askeri eğitim alanı var. Ve savaşın ilk gününde iyi uyuyamadım. Rovno şehrinde bulunan biri daha zayıf, diğeri çok güçlü patlamalar duydum. Canlı canlı bir aile yandı. Anneme soruyorum, o doktor, ne hissettin? Altı yıl Kiev’de yaşadım ve okudum, bu şehri iyi bilirim. Yaşananları görmek beni üzüyor. Orada tanıdıklarım ve arkadaşlarım var. Ve birçoğu hâlâ orada. Güçlerine hayret ediyorum, bu beni besliyor. Bunları yazarken şehirlerin bombalanmaya devam ettiğini biliyorum. Bu dayanılmaz... Köpeğim, Martha’m yanımda uyuyor, sürekli huzursuz. Bu çok zor. Ve Charlick, o da köpeklerimizden biri, huzursuz ve kesinlikle her şeyi hissediyor. Hepimiz gergin ve huzursuzuz. Ve evcil hayvanlarımız bunu yoğun bir şekilde hissediyorlar. Bu arada birbirimizin panik ataklarıyla savaşıyoruz çünkü bu kimse için kolay değil. Ama güçlüyüz! Hayatta kontrol edemediğimiz şeyler vardır savaş da onlardan biri. 21. yüzyılda bunun mümkün olduğunu kim bilebilirdi! Pek çok sanatçının eserleri zarar gördü. Ben de umarım dijital formda bir şeyler kurtarabilirim. Maria Pryimachenko’nun 20 resminin yakıldığını söylüyorlar... Ama yenilerini yaratacağımıza inanıyorum. Dayanacağımıza inancım sonsuz. Çok yakında bu satırları tekrar okuduğumda  ben, köpeklerim Martha ve Charlie ile annem, babam, erkek arkadaşım ve tüm akrabalarımla hayatta ve iyi olacağız.