Zamanın gücüne dayanamayanların sembolü

Seray Şahinler - Rusya’da toprağa bağlı köleliğin 19. yüzyılda kaldırılmasıya, “burjuvazi yükselişi” ivme kazanır. Rusya’nın kendine has “yaşadıklarını yazma” tarzı bu harekete hayatın her alanına sirayet eder. Bu ivmeyle birlikte edebiyat eserleri de bambaşka türlere açılır. Çehov’un “Vişne Bahçesi” tam da bu atmosferde, değişen politik, ekonomik ve sosyolojik sistemle bir türlü yüzleşemeyen aristokrat bir ailenin derin uçuruma doğru yuvarlanışını benzersiz bir dille betimler. Yazarın, “komedi hatta yer yer fars” türünde yazdığını vurguladığı oyun tiyatro tarihinin ölümsüz metinlerinden. “Vişne Bahçesi” şu sıralar Mehmet Birkiye’nin yorumuyla seyirciyle buluşmaya hazırlanıyor. Kocaeli Şehir Tiyatroları’nın sahneleyeceği oyun 25. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında izleyiciyle buluşuyor.

Yönetmen Mehmet Birkiye, “Vişne Bahçesi”nin kaybolup giden, zamanın gücüne dayanamayıp eriyen, dağılan her şeyin sembolü olduğunu söylüyor. Yönetmen, oyunun her zaman güncelliğini nasıl koruduğunu “Kimi zaman geride kalan mutlu bir yaşamın, kimi zaman geri gelmesi mümkün olmayan bir güzelliğin, kimi zaman da- itiraf edemezsek de- ayağımıza dolanan, bizi de birlikte sürükleyen bir geçmişin, kılıklarına bürünüp karşımıza çıkan yok oluşun/karanlığın bir maskesi. Freud olsaydı belki ölüm dürtüsünün dramatik bir ifadesi derdi. Ve belki de bu nedenle her devirde ‘Vişne Bahçesi’ karşımıza çıkıyor” sözleriyle anlatıyor.

Uçurumda neşeyle dans

Geçmiş bir zamana doğru yuvarlanan bu zemin üstünde tüm karakterlerin, ustalıklı akıl dolu bir dans sergilemek zorunda olduğunu belirten Birkiye, “Yoksa ‘Vişne Bahçesi’ ile birlikte dipsiz bir uçuruma doğru sürüklenebilirler. Bu dans karamsar değil Dionysoscu anlamıyla ‘neşe’ dolu. Neşe umutsuzluklarının irrasyonel ifadesi olarak görülse de aslında rasyonel bir kurtuluş arzusunu maskelediğini de inkâr etmek pek mümkün değil gibi. Çünkü neşe hareket demektir, hareket ise yok oluşu-ölümü uzak tutmaz mı? Bu dans uçurumun kenarında yapılan çok tehlikeli bir dans ama karakterler biri hariç - ki o da isteyerek- ‘Vişne Bahçesi’ ile birlikte uçuruma düşmüyor. Tuhaf olan ise bu dansın uçurumun kenarında neşe ile devam edecek olması ihtimali” diyor.

Bilinmezi seçenler

“Bu oyun bence ‘Vişne Bahçesi’nin ölümüdür. Hayatları buraya en çok bağlı olan temel iki karakter, Gaev ve Lyubov Andreyevna ise bir şekilde uçurumun kenarında trajik ‘neşe’ dolu danslarını her karakter gibi hatta her karakterden daha çok sürdüreceklerdir. Ne iyi ki; aşkları ve hayalleri ile bu dansa devam edecekler” diyen Birkiye’nin baş karakter Andreyevna’ya da bir mesajı var: “Sayın Lyubov Andreyevna cesaretinizden dolayı -ki kimileri aptallık diyebilir- sizi kutluyorum; sıradan bir mutluluk yerine, yaşamın bilinmez karanlığını ve neşeyi seçtiğiniz için.”