Müdür, müdür müdür?

İstanbullu Amerikalının biri belki ancak Türkçede mümkün olabilen aynı kelimenin üç kez tekrarıyla cümle oluşturabilmenin keyfiyle "Müdür, müdür müdür?" diye kahkahadan kırılıyordu. Amerikalı demişken... İki Amerikalı, Robert R. Blake ve Jane S. Mouton, "managerial grid" adını verdikleri bir "müdür ölçeği" çıkarmışlar. Bu ölçekle beş müdür tipi bulmuşlar. Bu tipleri "göreve yönelik" ve "arkadaşlığa yönelik" diye iki eksene göre müdür huylarını değerlendirerek saptamışlar. Diğer bir deyişle müdürün hırsı ile insani değer eksenleri... Bu tipler, "güvercin, kumru, goril, kaplan" ve testusun altıncı sorusunda sorulan beşinci tip müdür...Bu çalışmayı baz alarak ve biraz da geliştirerek (!) bize uygulamaya çalıştık. Yine aynı eksenleri kullandık. X ekseni yani yatay eksen, üretim, ihracat gibi göreve yönelik... Y ekseni yani dikey eksen, arkadaşlık, ahde vefa gibi örgüt içi ilişkilere yönelik... Bulgularımızı yedinci soruda sunuyoruz... Bizimkiler "koyun, öküz, at, kurt" tipi müdürler... Şimdi bu kısa açıklama yeterli mi bilemiyoruz ama... Belki tanıdığınız bütün müdürleri... Başkanları... Başbakanları... Bakanları, bakamayanları... Üstten atanları... Alttan alanları... Yan yan bakanları... Belki de bizzat kendinizi alttaki tabloya yerleştirme testusuna buyur ola bu kez de... Bakalım baktığınız müdür sizin sandığınız müdür müdür? Türkiye gündeminin birinci konusu AKPnin devlet kurumlarında yaptığı büyük kadro değişikliği değil mi? Recep Tayyip Erdoğan bu devasa kadrolaşmayı arzu ettikleri takım çalışmasının gereği olarak savunurken aradığı bürokrat tipini de çizivermiş: "Vücut dilini yakalayacak, leb demeden leblebiyi anlayacak, frekansım tutacak..." Koyduğu kriterler yeterli midir acep diye bir inceleyelim dedik. Tabii ilk bakacağımız yer, insanları gütme konularının temel kaynağı Amerikalılar. "Sende cevher var imiş, onu herkes ne bilsin?Kimler böyle züğürtün huzurunda eğilsin?Şöyle bir dairede müdür bile değilsin,Ne çıkar öğrenmişsin mesahasi pi diye,Geçti Borun pazarı sür eşeği Niğdeye."a. Sezai Karakoçb. Teoman Karahunc. Mehmet Karabulutd. Namdar Rahmi Karatay2- Rıfat Ilgazın "Hababam Sınıfı" çocuk belleklerimizin mizah sınırını hababam zorlamıştır. Müdürünü hınzır bir sırıtışla çağırabilir misiniz?a. Muhlis Beyb. Amil Beyc. Kel Mahmutd. Vakvak Rıza3- Kafkavari bir eserdir bence "Saatleri Ayarlama Enstitüsü". Hayri İrdal adlı paranoyak bir müdürün ağzından anlatılan romanda, Türk toplumunun 1876dan bu yana, istibdat, İkinci Meşrutiyet, Birinci Dünya Savaşı ve Cumhuriyet devirlerindeki yöneticiler zaman içinde şuursuz bocalayışları sergilenir. Müdürlerimizi daha iyi tanımlayabilmek için mutlaka okunmalı diye düşündüğüm bu harikulade eserin yazarını ossaat hatırladınız mı?a. Ahmet Altanb. Ahmet Rasimc. Ahmet Mithat Efendid. Ahmet Hamdi Tanpınar4- Onun için "Barajlar Kralı" yakıştırmasına rağmen, Celal Bayarın sadece "bizim su müdürü" diye söz ettiği siyaset adamı kimdir?a. Turgut Özalb. Adnan Menderesc. Süleyman Demireld. Abdülkadir Aksu5- Recep Tayyip Erdoğanın sıraladığı kriterler hizmet başarısı açısından geçerli mi? Yeterli mi? Bir bakalım mı? Müdürlerin yeterlilikleri konusunda birtakım çalışmalar yapılmış. İlkeler konmuş. En ünlüsü olan Parkinson yasasına göre bir bürokratın amacı her ne pahasına olursa olsun yükselmekmiş. Ünlü Peter ilkesinin mucidi Profesör Petere göre ise yükselenlerin tümü yeteneksizdir. Çünkü eninde sonunda herkes kendi yeteneksizlik sınırına ulaşır. Bürokrasinin tepesinde yeteneksizler yani kötü bürokratlar oturur. Peki bu iki bilim adamının söylediklerine bakarak aşağıdakilerden hangisi doğru olabilir?a. Parkinsona göre yükseleceksin. Petere göre sakın ha yükselme, yükselirsen yeteneksizliğin ortaya çıkar.b. Parkinsona göre yükselmeyen düşer. Petere göre tepede kötüler bulunacağından sonunda piramit tepeteklak olur. c. Yüksekteki yeteneksiz ve kötü bürokrat altta yükselmek isteyen daha yetenekli bürokratı kovmaya çalışır.d. Hepsi. Velhasıl yukarı tükürsen bıyık, aşağı tükürsen sakal. 6- Üstteki Amerikan Müdürler grafiğinde "Güvercin" tipi müdürde ne görev aşkı ne de arkadaşlık söz konusu. "Kumru" tipinde ahde vefa çok ama görev bilinci yok. "Goril" tipi, amacı uğruna her şeyi, herkesi ezer geçer. "Kaplan" tip ise borsa uzmanı "yapi" gibi arkadaşlarını da basamak olarak kullanarak başarıya ulaşır. Peki, grafikte yazılı olmayan tam ortadaki (5,5 noktası) beşinci müdürün adı ne olabilir?a. "Tipsiz" tipib. "Çakal" tipic. "Cheney" tipid. "Tilki" tipi7- Bizim yaptığımız küçük araştırmaya (!) göre Türkiyede dört tip müdür var. Yerli Müdürler grafiğinde gösterildiği gibi bunlar; "Koyun" gibi emir kulu, "Kurt" gibi yiyici, "At" gibi koşuşturan ve "Öküz" gibi çalışan müdürler..." "At"tan (0,10 noktası) "Öküz"e (10,0 noktası) çapraz hat daha çok az gelişmiş ülkelerin ikilemini yansıtıyor. Bu hatta "İnönü-Demirel Hattı" adını verdik. "Koyun"dan (0,0 noktası) "Kurt"a (10, 10 noktası) diğer çapraz hat daha çok Amerikan özentili son 20 yılın yeni müdür tiplerini kapsayabilir. Bu hatta da "Özal-Tayyip Hattı" dedik. Şimdi, bu grafiğin tam ortasında (5,5 noktası) yer alabilecek müdürün sıfatını kestirebilir misiniz?a. Eyyamcı (gününü gün eden) tipib. Leb demeden leblebici (Recep Tayyip Erdoğan tipi)c. Çok iş yapıyormuş görünen "Yalancı pehlivan" müdür tipid. Fırıldak (ya da dönek) müdür tipi 1- "Müdür"lü mısraya dikkat! Vah vah yazık! İnsanın içine karalar bastıran bu meşhur şiir hangi şairimizin, kestirebilir misiniz, acep? Yanıtlar: 1) d, 2) a, 3) d, 4) b, 5) a, 6) c, 7) 1d, 2g, 3a, 4e, 5i, 6h, 7b, 8c, 9f, 10j Yazara e-mail