Bir karşı kültür olarak müzik

HALİL Turhanlı, dünyayı kucaklayan rock müzik serüvenini, tüm kültürel açılımlarıyla yazın dünyamıza taşıyan belki de ilk isimdir. Turhanlı'nın özelliği, çoğu düzlemde, endüstriyel müziğin devamlı dışında durmasıdır. Onun müzik tavrı, tam anlamıyla underground kültüre yaslanır. Yazılarını, gündemi gözeterek kaleme almaz. Böyle, tek tük istisnalar olsa dahi, konuyu aktarma biçimi ve söylemi, günümüz müzik yazınını tamamen dışlar. İşte bu yüzden Turhanlı'ya daha çok bir "kültür yazarı" demek gerekir. Özellikle edebiyat, sinema ve felsefe içiçe değerlendirilen düşünsel öğelerdir.
Halil Turhanlı'nın ilk kitabı, "Meleklerin Düştüğü Yer" (Altıkırkbeş Yayınları - 1994) adıyla yayınlandı. Bu kitap, düşünsel ve kültürel denemelerinden oluşuyordu. Birçok marjinal düşünür ve sanatçıyı, Türk okurları ilk kez Turhanlı'nın yazıları yoluyla tanıma olanağı bulmuştur.
Elimizdeki ikinci kitabı "Müzik ve Muhalefet" ise (Altıkırkbeş Yayınları - 1996) geçmiş haftalarda okurların karşısına çıktı. Kitapta, Turhanlı'nın onbeş yıla yakın bir süredir yayınladığı deneme ve makaleler bir araya getirilmiş.
Turhanlı, müzik dünyasındaki yapay hümanizme ve medyatik müzik anlayışlarına hep karşı durmakta. Onu, rock müzik kültüründe en çok büyüleyen hep underground ruhu taşıyan sanatlar ve pratikler olmuş. Örneğin, beat kuşağının yazınsal serüvenini, Jack Kerouck'la birlikte kaleme aldığı "Günbatımlarının Hüzünlü Çocuğu" adlı yazısında, "muhalefet" duygusunu algılayışının temel ipuçlarını yakalıyoruz.
Turhanlı'nın ustaları, hep karşı - kültür'ün mimarları olmuş. "Zenci, Hip ve Caz" adlı makalesinde, Amerikan yaşamının 1950'lerdeki politik, kültürel ve tinsel panoramasını çiziyor. Baskı düzenlerinin çoğunda, muhalefetin ve müziğin ne denli birbirine yakın, hatta içiçe öğeler olduğunu vurguluyor.
1950'lerden bugüne uzanan sayısız müzik akımı ve oluşturulan karşı - kültürler, kitaptaki yazıların ana temaları. Bu arada, Turhanlı, müziğe ilişkin birçok "ilk" i de kaleme almış bir yazar. Rock, punk, rap, sad metal ya da sadcore türü müzik akımlarının nasıl bir inanç ve kültürel - toplumsal bir kargaşanın kaçınılmaz sonuçları olduğunu yazıların çoğunda, ayrıntılı biçimde öğrenmek mümkün. Özellikle de rock'ın bir karşı - kültür olarak 60'lardaki biçimini ve bugün geldiği yeri. Yazar, özellikle 90'lı yıllarda hızla yeniden büyüyen radikal sol müzik akımlarına da yazılarıyla destek vermeden edemiyor.
Rock, sisteme ve otoriteye tepkiyi temsil eder. Kitaptaki rock ruhu da tam böyle. Tepkiyi, müzikal maceralarla ayrıntılarken, onun hayatla, ilişkilerle, iktidarlarla olan hesaplaşmasını da dile getirir. Halil Turhanlı, bu ruhu enine boyuna yaşayan bir hip'tir. Müziklerdeki karamsarlık, yazılarında da ön plana çıkar. Ama, alaycı yanına pek rastlanmaz.
Karşı bir kültürü düşleyen, modernizmin kural ve değerleriyle çatışan herkesin, bu kitaptan azda olsa etkileneceği düşüncesindeyim. Müzik ve muhalefet konusunda bilgilendirici ve ufuk açıcı bir kitap bu.