İnsanlığın ortak mirası

Dr. Av. Muhammed Hardalaç- “Kültürel miras nedir?” diye sorduğumuzda, herkes kendine göre bir tanımlama yapabilir. Ben kültürel mirası; insanlığın tarih boyunca biriktirdiği taşınır, taşınmaz, su altında kalmış, doğal, fiziki ya da sözlü olan tüm değerlerin korunarak bugüne ve geleceğe aktarılan hazineleri olarak ifade ediyorum. 1972 tarihli Dünya Kültür ve Doğal Mirası Koruma Hakkındaki UNESCO Konvansiyonu’nda miras; “geçmişten gelen, bugün birlikte yaşadığımız ve gelecek nesillere aktardığımız kalıt” şeklinde tanımlanıyor. Kültürel miras ise “tarihi ve yapılaşmış çevreyi oluşturan anıtlar, mimari değeri olan yapı grupları ve alanlar” olarak ifade ediliyor. Ülkemizdeki tarihi zenginlikleri saymak kolay olmasa gerek. Bilindiği üzere Anadolu çok sayıda uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Coğrafi olarak dünyanın en şanslı noktalarından biri olan ülkemizde çeşitli uygarlıkların yaşadığı antik kentler bulunuyor. Antik kentler, binlerce yıl öncesinden günümüze kadar ulaşan tarihi, kültürel kalıntı ve yerlerdir. Bu yapıların, dönemin ruhunu anlatan tarihin en güzel kalıntıları olduklarını söyleyebiliriz. Bu antik kentlerden biri de Gaziantep’teki Zeugma. Zeugma’da ilk kazı, 1987 yılında gerçekleştirilmiştir. Birecik Barajı’nın yapımı sebebiyle Zeugma’da kurtarma kazılarının yürütülmesi için bütün üniversitelere çağrıda bulunulmuş, 1993 yılında West Avustralya Üniversitesi ve 1995’te de Fransa’daki Nantes Üniversitesi bu çağrıya cevap vermiştir. Kurtarma kazısı çalışmalarına hız verilerek 1999 ve 2000 yıllarında “A Bölgesi”nde hiç ara vermeden çalışılmıştır. Bu çalışmalarda; Mars heykeli, 3 bin 700 sikke, bin metrekare mozaik, 150 metrekare fresk, 100 bin mühür baskısı, 12 villa, hamam, arşiv binası ve taşınabilir kültür varlıkları bulunmuştur. Sular yükselirken yapılan bu kurtarma kazılarında ele geçen mozaikler, freskler, mimari parçalar ve benzeri tüm buluntular, çizimleri yapılıp belgelendikten sonra, su altında kalmaktan kurtarılarak Gaziantep Müzesi’ne taşınmıştır.

Uluslararası yardımlaşma

Belirtmek gerekir ki her ne kadar bu geçmiş bizim topraklarımızda bulunsa da tüm insanlığın ortak mirası olarak kabul edilmiştir. Bu gibi karşılıklı yardımlaşmalar uluslararası sözleşmelerde açıkça düzenlenmiştir. “Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi Madde 12: Karşılıklı Teknik ve Bilimsel Yardımlaşma” başlığı altında şu düzenlemeye yer verilmiştir: “Taraflar: 1. Arkeolojik miras ile ilgili konularda deneyim ve uzman değişimi suretiyle karşılıklı teknik ve bilimsel yardımlaşmada bulunmayı, 2. İlgili ulusal mevzuatları ya da taraf oldukları uluslararası anlaşmalar çerçevesinde sürekli eğitim alanı da dâhil olmak üzere, arkeolojik mirasın korunması konusunda uzman değişimini kolaylaştırmayı taahhüt ederler.”

Bir milletin kültürel zenginliğinin sadece o millet için değil, aynı zamanda insanlık için önemli olması sebebiyle geçmişi gün yüzüne çıkarmak ve bu konuda karşılıklı taleplere cevap verebilmek son derece değerlidir. Kültürel mirasımızın bir parçasını oluşturan birçok antik kent Anadolu topraklarında ziyaretçilerini beklemektedir.