Elia Kazan ile Yılmaz Güney'in Toptaşı Cezaevi'nde buluşması

Fetvacı / Orhan Koloğlu Anadolu kökenli bir Rum olan Amerikalı yapımcı, Türk - Yunan yakınlaşması gereğini 1978'de savununca çok eleştirilmişti 1978'deydi. Bir yandan Kıbrıs Barış Harekatı, diğer yandan "Geceyarısı .............. Ekspresi" filminin etkisiyle Türk'ü yerme kampanyasının Avrupa ve Amerika'da şiddetle estiği dönemdi. Türkiye'nin Yunan lobisi ile baş etmesi hayal bile edilemiyordu. Tam o sırada Yunan kökenli Amerikalı yönetmen Elia Kazan'ın Türkiye'ye gelip izlenimlerini New York Times'in ekinde yayımlaması ortalığı karıştırdı. Zira Türkiye ile Yunanistan'ın yakınlaşmasını, barışmasını önermekteydi. 1913'te dört yaşındayken Anadolu'dan Amerika'ya göç eden Kazan'ı, Yunanlılarca "Kıbrıs katili" sayılan Ecevit'in davetlisi olmak gibi ağır bir suç işlemekle damgalayanlar bile çıktı. Onun özlemleri ise şimdi, 22 yıl sonra gerçekleşiyor. Kimbilir belki de yakınlarda, "Türk - Yunan kardeşliği" şiirini yazdığı için Türkiye'de de bir ara vatan haini diye bakılan Ecevit'i, her zaman hayal ettiği Atatürk - Venizelos anlayışı içinde, Atina'da "Meçhul Asker" anıtına çelenk koyarken görürüz. Zaten Nükhet Duru da Türk - Ermeni dostluğundan sonra Türk - Yunan dostluğuna soyunmuş bulunuyor. Anadolu içinde, doğduğu yer de dahil 2500 kilometrelik bir gezi yapan Kazan'ın yazısındaki en ilginç kısımlar, Toptaşı Cezaevi'nde ziyaret ettiği Yılmaz Güney ile ilgilidir. Bu vesileyle Geceyarısı ................ Ekspresi hakkındaki görüşlerini de açıklamıştır: "Film teknik açıdan iyi olmakla ve İstanbul sokaklarının atmosferini canlı bir şekilde yansıtmakla birlikte, temelde ırkçı bir nitelik taşıdığını düşünüyorum. Sadece ırkçı değil hatta insanlığa karşıt." "1974'te Paris'te genç bir Türk rejisör Yılmaz Güney'in "Umut" adlı filmini görmüş ve çok beğenmiştim... O zaman Milliyet gazetesine Umut hakkında bir makale yazdım. Şiirsel bir film olduğunu, tamamen doğal nitelik taşıdığını, yani ne Hollywood ne de Avrupalı üstatların bir kopyası olmadığını belirttim. Bir köy ortamından çıktığını ve hükümetin kültürel kurumlarının desteklemesi gereken bir çaba saydığımı ekledim. Yazımı, Güney'in öyküsündeki insanları unutamadığımı belirterek bitirmiştim. Bu insanlar için umut acayip bir öneriydi. Hatta gülünecek bir şey. Filmi seyrettikten sonra gün boyunca onlar için endişelendim. "Bu insanlara ne olacak?" diye sordum. Güney yazımı okuduktan sonra arkadaşlarına, sorumun gelecek filmi için esin kaynağı olduğunu söylemiş..." Umut filmiyle ilgili düşüncelerini böyle açıkladıktan sonra Kazan, Toptaşı'nda onunla görüşmesine geçiyor: "Beni kucakladı ve iki yanağımdan öptü. Umut filmini görmüş, kendisini hiç görmemiştim. Beklediğimden daha inceydi... Filmde bir yıldız olarak, bir kabadayı edasıyla efsane kahramanı gibi abartmalı yürüyordu. Şimdi ise kibar ve nazik bir şey vardı onda, bir derviş hali. Hapisteki üçüncü misafirliğinde on kilo kaybetmişti... Müdürün izniyle cezaevinin içini gezmekte bana mihmandarlığı o yaptı." "İstediğim anda kaçarım" Gördüklerinin Geceyarısı.............. Ekspresi filmindekileri yalanladığını belirten Kazan, Güney'in çevireceği bir cezaevi filminin tek inandırıcı yanıt olabileceğini kaydettikten sonra aralarında geçen konuşmalardan ilginç notlar aktarıyor: Cezaevinde ne kadar kalacağını sordum, siyasi eylemlerden mahkum olursa idam edileceğini söyledi, ama sonuçtan endişeli değildi. Odasında karısının resmi olup olmadığını sordum, "Burada bir erkek karısının resmini asmaz" dedi. Karısının bu yaşama nasıl dayandığını sorduğumda, "Fatoş benim hapiste olmamı doğal kabul etmeyi öğrendi" yanıtını verdi. "Sıkı önlemler görünmüyor, kaçamaz mısınız" diye sordum. "İstediğim zaman kaçabilirim." Neden yapmadığını sorunca yanıtladı: "Burada daha güvendeyim. Egemen sınıf dışarı gitmemi arzular, ama davam için sonuna kadar ve toprağımızda savaşacağım." Kıbrıs konusunda ne Yunanistan ne de Türkiye kontrol etmeli, ada bağımsız ve tarafsız olmalıdır, fikrinde. "Kıbrıs'ta Türk azınlığın hakların