İDAM cezası iadeyi engelliyor

Hollanda parlamentosunda İşçi Partisi (PvDA) milletvekili olan Nebahat Albayrak ile göç ve iltica politikaları üzerine konuştuk. Parlamentoda göçü düzenleyen ve savunma politikalarında partisinin sözcülüğünü yapan Albayrak hukuk eğitimi gördü. Milletvekili seçilmeden önce, İçişleri Bakanlığında müsteşar danışmanıydı.


Sabancı suikastına karışan Fehriye Erdal Hollanda’da yakalanıp yargılansaydı ne olurdu? Türkiye’ye iade mi yoksa iltica talebi kabul mü edilirdi?
İltica talebi kabul edilmezdi ama iade de edilmezdi. Hollanda idam cezasının ve işkence yapılma ihtimalinin olduğu bir ülkeye kimseyi iade etmez. Bu bağlı olduğumuz uluslararası anlaşmalardan doğan bir mecburiyet. Afganistan’da suç işlemiş ve kaçıp Hollanda’ya gelmiş olan eski generaller var. Bu insanlara ne yapacaksınız? İltica vermiyorsunuz, Hollanda’da kalmalarını istemiyorsunuz ama iade de edemiyorsunuz. Çünkü, ülkelerine döndüklerinde başlarına ne geleceği belli değil. Bu tür sorunların çözümü için Avrupa çapında ceza mahkemesinin kurulmasına umut bağladık. O zaman suç işlemiş ve Avrupa’ya sığınmış insanların yargılanması mümkün olacak. Şu anda böyle bir ceza mahkemesine hangi yetkilerin verileceği konuşuluyor.

Kararname değil yasa
Mafya mensubu Baybaşin’in Hollanda’da kalması olayında ne oldu?
Mahkeme Baybaşin’in iadesine karar verdi. Ama politik bir kararla iade edilmedi. İadeleri engelleyen gözle görünür tek neden idam cezasının Türkiye’de olması. Bu ceza artık kalkmalı.

Hollanda’nın göçmenler politikası değişiyor mu?
Klasik göç kavramı değişti. Artık işçi olarak gelinemiyor. Tek açık kapı iltica.

İltica politikasında değişiklikler var mı?
“İltica politikasını nasıl düzenleriz" diye, sadece Hollanda’da değil genel olarak Avrupa’da bir arayış var. Ülkenin küçüklüğüne bakılınca çok fazla sayıda ilticacı geliyor Hollanda’ya. Bu da iltica politikasının yumuşaklığına bağlanıyor. Yeni yasayla iltica politikası değiştiriliyor, prosedürler hızlandırılıyor. İltica talebinde bulunan bir kimse için red kararı alındı mı, yapılacak birşey kalmıyor. Eskiden red gelse bile kalmak mümkün oluyordu.

Örneğin, “Kürt ya da Arap olduğum için baskı altındayım" diye gelen birisinin iltica talebi kabul ediliyor mu?
Hayır. Birey olarak iltica talebinde bulunduğunuzda, nedenlerinizi ispatlamanız lazım. Ülke olarak bireyin kendisini ispatlamasına bakılmaksızın iltica kabul edilen tek ülke Afganistan.
Yalnız istisnaları olabiliyor. Devlet Sekreteri Angola ve Sierra Leone’deki iç savaştan kaçanları birkaç ay evvel iade etme kararı almıştı. Onu mecliste ben durdurdum. “Bu ülkede durum çok kötü, kişisel duruma bakılamaz, iade edilemez" dedim.

Göçmenlerin başka hangi sorunları var?
Geçen yıl Finlandiya’da yapılan zirvede, beş yıl Avrupa’da yaşayan göçmenlerin Avrupalılar ile aynı haklara sahip oldukları yönünde bir karar alındı. Hollanda’da yeni yabancılar yasası tartışılırken Helsinki Zirvesi’nin bu kararı çok önem arzediyor. AB’nin aldığı karardan yola çıkarak, aile birleşimi ile ilgili önerim oldu.

Yabancılar aile birleşimini gerçekleştiremiyor mu?
Aile birleşimi hukuksal bir hak ama yabancılar yasasında yeri yok. Bu Adalet Bakanlığı’nın çıkardığı kararnamelerle düzenleniyor. Kararnameler bakanın isteğiyle değişebilir ama yasa parlamentoya sunulmadan değiştirilemez. Bunun için aile birleşiminin yasal hale gelmesini önerdim.

Parlamento belirleyici
Türkiye’de yasalara değil istisnalara çok bakılır. İstisnalarla, kararnamelerle yasalar aşılır. Siz bunu mu engellemeye çalışıyorsunuz?
Haklar, istisnalara ve kararnamelere değil yasalara dayanmalı. Bakandan yabancıların şu andaki bulundukları konumdan geriye gitmeyecekleri garantisini almak ve kanunun hiçbir maddesi, gerileme nedeni olamaz diye bir karar çıkartmaya uğraştım ve başardım.

Böyle bir kanun olur mu?
Hukuk sadece kanun maddelerinden oluşmuyor. Tabii ki, “haklardan geri adım atılamaz" gibi bir yasa maddesi olamaz ama bakana bunu sorduğumda, bunu kapsamlı olarak anlattı ve göçmenlerin elde ettikleri haklardan geriye gidilemeyeceğini söyledi.

Bu yetiyor mu? Bakanın konuşmasının hukuki bir geçerliliği var mı?
Hollanda’da avukatlar ve hakimler sadece kanun maddelerine bakmazlar. Kanun çıkarılırken hangi amaçlar güdüldüğünü de göz önüne alırlar. Yer yer tutanaklar yasa maddesinden daha önemli olabilir.

Yani bir yasa maddesi yanlış bir şekilde yorumlanırsa, tutanaklara bakılıyor ve kanunun hangi amaçlar göz önünde tutularak çıkarıldığı mı tespit ediliyor?
Evet. “Bizim yasayı çıkarma niyetimiz şudur, yasa bu yönde yorumlanmalıdır" deniliyor. Yasanın hedeflemediği kararlar alınamaz. Meclis tutanakları yargının başvurduğu hukuk kaynaklarıdır.

Siz aynı zamanda partinizin savunma sözcülüğünü de yapıyorsunuz. Askeri ve güvenlik sorunları tartışılırken, karar verici organ neresi?
Milli güvenlik konularında da parlamento belirleyicidir. Örneğin Kosova harekatının detaylarını, asker gönderilecek mi, gönderilmeyecek mi, hava ve kara harekatlarından hangisine katılacağız, bunları parlamenterler tartıştı ve karar verdi. Savunmanın ana hatlarını yine parlamento belirliyor.