İmzalayanlar Türkiye'nin dostları

Tanınmış 46 yazar ve sanatçının katıldığı Barış Deklerasyonu girişimcilerinden yazar Mehmed Uzun


Türkiyeli yazarlar Yaşar Kemal, Zülfü Livaneli, Orhan Pamuk, Ahmet Altan ve Mehmed Uzun'un girişimleriyle, dünyanın tanınmış 46 yazar ve sanatçısı "Türkiye 21. yüzyılın ışık gibi parlayan, uygar ve demokratik bir ülkesi haline gelmelidir" temennisiyle ortak bir bildiriye imza attı. 11 Ekim Pazartesi günü İstanbul'da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti salonunda yapılan basın toplantısında Yazar Yaşar Kemal'in okuduğu bu ortak bildiri üzerine, girişimci beş yazardan biri olan Mehmed Uzun ile konuştuk.
1953 Siverek doğumlu Uzun, 1977 yılından beri İsveç'te yaşıyor. Türkiye ile bağlarını hiç koparmayan Uzun'un yayınlanmış 15 kitabı var. Romanlarını Kürtçe, Türkçe ve isveç dilinde yazabilen Uzun'un Türkçe de, "Kader Kuyusu", "Yitik Bir Aşkın Gölgesinde" romanları Belge yayınlarından yayınlandı. "Aşk Gibi Aydınlık, Ölüm Gibi Karanlık" adlı romanı da yayına hazırlanıyor. "Bir Gölgenin Peşinde" adlı romanı ise kısa süre önce Fransa'da yayınlandı.

*Böyle bir bildiriyi hazırlamaya sizi iten nedenler nedir? Nasıl bir ihtiyaçtan yola çıktınız?
Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Ahmet Altan, Zülfü Livaneli benim yakın dostlarım. Yazın Türkiye'ye geldiğimde bu arkadaşlarla sohbetlerimiz oldu. Deklerasyonda sözünü ettiğimiz sorunlarla her gün yüz yüze geliyoruz. Dünyanın her yerinde gazeteciler, politikacılar, diplomatlar Türkiye'deki bu sorunlardan bize söz ediyorlar, sorular yöneltiyorlar. Önce şunu belirtmeliyim: Biz politikacı değiliz. Herhangi bir politik amacımız da yok.
Ama Türkiye ciddi bir sorun yaşıyor. Ayrıca sadece biz değil, Türkiye'yi temsil edenler de bu sorunla dünyanın her yerinde karşı karşıya kalıyorlar. Deklerasyonda söylediğimiz gibi, bu Türkiye'nin ayıbı ama aslında hepimizin ayıbı. Dünya yeni bir yüzyıla hazırlanırken, ülkemiz bu şekilde yeni bir yüzyıla girmemeli. Bu Türkiye ve bizlere yakışmaz. Bu düşüncelerle böyle güçlü bir deklerasyon hazırlanmasına karar verdik. Yurt dışındaki yazar, sanatçı arkadaşlarımızla zaten konuşuyorduk. Onlar bize, "Siz bir şey yaparsanız, biz de size yardımcı oluruz", diyorlardı. Bir liste hazırladık. Kimisiyle yüz yüze, kimisiyle telefonla görüşüldü. İmzalayanlar hem kişi olarak bizim, hem de Türkiye'nin dostları. Türkiye'nin sorunlarıyla yakından ilgililer. Türkiye'nin dostları oldukları için böyle bir deklerasyona imza attılar.
Bu bildiri dünyanın çeşitli yerlerinde yayınlanıyor. Norveç radyosundan beni aradılar. İsveç'in en büyük gazetesinde tam sayfa çıktı. Önemli bir deklerasyon, önemli isimler imzaladı. Fransa'nın eski kültür bakanı yazar Jack Lang'ın deyimiyle "Yüzyılın son önemli deklerasyonu."

*Bu sözü size Jack Lang mı söyledi?
Evet. Bana yazdığı özel bir mektupta bu deklerasyonu, "Yüzyılın son önemli deklerasyonu" olarak niteledi. Mektubunda, Türkiye'de Kürt sorununun barışçı olarak çözümüne her zaman yardımcı olmaya hazır olduğunu, şiddetin ötesinde başka çözüm yollarının bulunmasının zorunluluğunu, bu konuda kendisinin, Fransa'nın ve Batı dünyasının yardımcı olmaya hazır olduğunu yazdı.
Mektubunda ayrıca Yaşar Kemal'in şahsi dostu olmasını vurguluyor. Benim "Bir Gölgenin Peşinde" adlı bir romanım Fransızca yayınlandı. Onu zevkle okuyacağını, böylece Kürt sorununu daha da yakından tanıma imkanı bulacağını belirtiyor. Fransa Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu başkanı olan Lang'ın, Avrupa Birliği ile ilgili önemli görevleri var. Lang, Türkiye'nin AB'ye üye olmasını da istiyor.
Sorun çatışma yaratmak değil. El birliği ile ileriye doğru adımlar atmak. Lang gibi isimler Türkiye'nin düşmanları değil, tam tersine dostları. Türkiye'nin kötülüğünü istemiyorlar. Bir zihniyeti eleştirmek ayrı, düşmanlık ayrı bir şey. Kürt sorunu çözülürse Türkiye ortadan kalkmaz. Bunu bilmemiz lazım. İmzalayan yazarlar Türkiye'nin bölünmesini istemiyorlar. Kürtler de, Türkler de bunu istemiyorlar.

*Deklerasyonu imzalayanlar ne istiyor?
Deklerasyonu imzalayan bizler, Türkiye'yi yeni yüzyılda demokrasi konusunda önemli adımlar atmış, uygar dünyanın önemli bir gücü olarak görmek istiyoruz. Türkiye'nin öteden beri yaşadığı sorunları çözmek için hepimize görev düşüyor. Sanatçı olarak bizim de bir katkımız olur diye bu bildiriyi imzaladık.
Amacımız sert şeyler yazarak yeni çelişkiler yaratmak değil. Listedeki isimler uyumlu isimler. Gerçekten sorunun çözümüne yardımcı olmaya hazır isimler tercih edildi. Amacımız Yaşar Kemal'in deyimiyle, "Kanayan yaranın kapanması için yardımcı olmak." Amaç, "bağcıyı dövmek değil, üzüm yemek."
Deklerasyonda sorun tüm açıklığıyla ortaya koyuluyor. Sorunun çözümünün güç olmadığı vurgulanıyor.

*Nobelli yazar Günter Grass nasıl imzaladı?
Günter Grass tam da Nobel Ödülünü aldığı gün deklerasyonu imzaladı. Deklerasyon ona daha önce ulaştırılmıştı. Yeni çıkan bir romanı için turnedeydi. Bir jest yaparak ödülü aldığı gün imzaladı. Ben Cenevre'deydim. Otelime faks çektiler, Günter Grass'ın hem Nobel'i aldığını hem de bildirgeyi imzaladığını bana ilettiler.

*Ünlü İsveçli yönetmen İngmar Bergman nasıl imza attı?
Bergmann hiç bir zaman bu tür bildirilere imza koymuyor. O özel bir jest yaptı. Türkiye'nin bu yaradan kurtulması, Avrupa ile birleşmesi için ilk defa bu tür bir bildirgeye imzasını verdi.

*İngiliz yazar Harold Pinter'in imzası nasıl alındı?
Pinter, mektup yazdı, kart yolladı: "Ben bütün yüreğimle bu deklerasyonu destekliyorum. Yumuşak, güzel bir deklerasyon, bundan fazlası da, eksiği de söylenmez" diye yazdı.

*Nobel Barış ödülünü alan Elie Wiesel nasıl imza verdi?
O da bir mektup yazdı. Boston Üniversitesi'nden gönderdiği mektupta, "Bütün yüreğimle bu sorunun barışçı bir biçimde çözülmesini istiyorum. Şiddeti istemiyorum. Türkiye'nin bu adımı atması gereklidir" diye yazdı. Kürt sorununun çözülmesi konusunda Wiesel'in önemli bir rol oynayacağını sanıyorum

*Yine bir başka Nobelli yazar Jose Saramago nasıl katıldı?
O, Kürt sorununu yakından bilen bir yazar. Hemen imzaladı.

*İmzalamayanlar oldu mu?
Gabriel Garcia Marguez ağır hasta olduğu için imzalamadı. "Bunu imzalarsam, mutlaka gazeteciler gelir, soru sorarlar, bunlarla uğraşmaya gücüm yok" dedi. İsteseydik binlerce isim bulabilirdik. Buna gerek duymadık. Değişik ülkelerden bir iki ismi yeterli bulduk. İskandinavya ülkelerinden biraz fazla ismi aldık. İsveç Akademisi'nden isimler çoşkuyla imzaladılar. Amaç çok ismi biraraya getirmek değildi. Amaç sembolik olarak, bu isimlerle, sorunun çözümünün zamanının geldiğini hatırlatmaktı. Amaç, yeni gerilimlere meydan vermeden, yeni bir yüzyıla, hiç olmazsa demokratik olacağımız konusunda umutlarımızı güçlendirmiş olarak girmek.

*İmzaların toplanması ne kadar sürdü
Üç aylık bir çalışmayla oluşturduk.

*Koordinasyonu daha çok siz mi sağladınız?
Hayır. Beş girişimci yazar arkadaşımız bunun koordinasyonunu yaptı. Bu sorumluluk beşimizin. Umarım bu sivil girişimimiz bu sorunun barışçı çözümüne katkıda bulunur.

Deklerasyonu imzalayan ünlü yazar ve sanatçılar:

Girişimciler: Yaşar Kemal(Yazar), Zülfü Livaneli(Yazar, sanatçı), Orhan Pamuk(Yazar), Ahmet Altan(Yazar), Mehmed Uzun(Yazar)
İmzalayanlar: Günther Grass(Nobel ödüllü Alman yazar. 2. Dünya Savaşı sonrası kuşağının en önemli yazarlarından), İngmar Bergman(İsveçli Yönetmen, yazar), Jose Saramago(Portekizli Nobel ödüllü yazar), Elie Wiesel(Yazar, Nobel Barış Ödüllü (ABD), Nadine Gordimer(Güney Afrikalı Nobel Edebiyat Ödüllü Yazar), Costa Gavras(Yunan kökenli ünlü yönetmen. Fransa'da yaşıyor), Arthur Miller(Amerikalı yazar), Jack Lang(Fransa'nın eski kültür bakanı), Harold Pinter(İngiliz oyun ve seneryo yazarı, tiyatro oyuncusu, yönetmen), Maurice Bejart(Dünyaca ünlü Fransız Koreograf), Adonis(Suriye doğumlu Lübnanlı şair Paris'te yaşıyor), Michael Holroyd(Yazar, yönetmen İngiltere), Arne Ruth(Gazeteci, akademisyen İsveç), Bibi Andersson(Dünyaca ünlü sinema oyuncusu, İsveç), Erland Josephson(Yazar, oyuncu İsveç), Johannes Salminen(Yazar, yayıncı Finlandiya), Margaret Atwood(Yazar, Kanada), Yoram Kanluk(Yazar, İsrail), Antonis Samarakis(Yazar, Yunanistan), John Berger(Yazar, şair, oyun yazarı, ressam. İngiltere), Jaan Kaplinski(Yazar, Estonya), Kirsti Simonsuuri(Yazar, Finlandiya), Suzanne Bröggr(Yazar, Danimarka), Nikos Kasdaglis((Yazar, Yunanistan), Thorvald Steen(Yazar, Yazarlar Birliği Başkanı, Norveç), Adriaan van Dis(Yazar, yönetmen, Hollanda), György Konrad(Yazar, Macaristan), Sigmund Strömme(Yayıncı, Norveç), Mahmud Doulatabadi(Yazar, İran), Alberto Manguel(Yazar, Arjantin), Birgitta Trotzig(Yazar, İsveç Akademisi üyesi), Margaret Orabbie(Yazar, İngiltere), Adam Michnik(Yazar, gazeteci, Polonya), Liv Ullmann(Yönetmen, oyuncu, Norveç), Kerstin Ekman(Yazar, İsveç), Kai Nieminen(Yazar, Finlandiya), Andre Velter(Şair, Fransa), Richard Falk(Yazar, ABD), William Nygaard(Yayıncı, Norveç), Lady Antonia Frasser(Yazar, Belçika), Georg Henrik von Wright(Filozof, yazar, Finlandiya), Juan Goytisolo(Yazar, İspanya), Herbert Pundik(Yayıncı, gazeteci, Danimarka), Per Wastberg(Yazar, İsveç Akademisi üyesi), Sir David Hare(Yazar, İngiltere), Claude Regy(Yazar, Fransa), Moris Farhi(Yazar, Uluslararası Pen Kulübü Gen. Sek. İngiltere), Ronald Harwood(Yazar, yönetmen, İngiltere), Klaus Rifbjerg(Yazar, Danimarka), Homero Aridjis(Yazar, Uluslararası Pen Kulübü Bşk. Meksika), Michael Higgins(Yazar, Danimarka), Sernice Rubens(Yazar, İngiltere), Elisabeth Nordgren(Gazeteci, Pen Kulübü Bşk. Finlandiya)