Medyada cinsiyetçilik

Milliyet’in 13 Mart tarihli arka sayfasında yer verdiği “Soyunan futbolcular” haberi medyadaki cinsiyetçi yaklaşımlara örnek oluşturan “dil” sorununun bir kez daha tartışılmasına neden oldu. Haber, kadın seyircilerin futbola ilgisini çekme üzerine kurulmuştu:
“Fransız Futbol Federasyonu, bayan futboluna ilgi çekmek için çareyi milli takım oyuncularının objektiflere çıplak poz vermesinde buldu. Başlatılan sıra dışı kampanyada kullanılan ve Fransa sokaklarını süsleyen fotoğrafların altında bayan futboluna ‘ilgisiz olmakla’ suçlanan Fransız kamuoyuna, ‘maçlarımızı seyretmeye gelmeniz için bunu mu yapmamız gerekiyor?’ sorusu yöneltiliyor.”
Bir okurumuz haberin dilini eleştiriyor:
“Milliyet’in arka sayfasında çıkan ‘Soyunan futbolcular’ haberindeki ‘bayan futbolu’ ifadesine takıldım. Neden ‘kadın futbolu’ değil de ‘bayan futbolu?’. Sanıyorum kadın yerine bayan ve hanım demek de AKP iktidarıyla birlikte dilimize kazandırılan (yaygınlaşan, yoğunlaşan) bir tarz. Kadın demek yerine hanım ve bayan deyip kadın cinselliğinin üzeri örtülüyor, onun yerine onları farklı bir yere oturtan bir tanım kullanılıyor. Milliyet’in ‘kadın futbolu’ demekten yana olduğunu ama bunun gözden kaçtığını düşünüyorum.” 

Sporda kullanılan dil
Çeviri haberde yer alan ve eleştirilen ifadeler için Spor Servisi Müdürümüz Cem Şengül’ün görüşlerine başvurduk. Şengül’ün Okur Temsilcisi’ne gönderdiği açıklama şöyle:
“Aslında bu tartışma yıllardır tatmin edici yanıtı bulunamayan denklem gibi! Her iki kavramı da savunanlar var. Ayrıca spordaki ‘bayan’ kelimesi Türk medyasında yerleşik kullanıma da girdi. Uluslararası organizasyonlarda genellikle “women”, yani “kadınlar” şeklinde geçiyor. Ancak belki de, Türk geleneğindeki bazı zorlamalar yüzünden, örneğin yıldızlar ve gençler kategorilerine ‘kadın’ sözcüğü yakıştırılamadığı için bayanda karar kılınmış gibi görünüyor. Açıkçası; Voleybol Genç Kadınlar Milli Takımı örneğinde olduğu gibi bir yenileme yapılabilir.
Ancak söz konusu haberde, okurumuzun sözünü ettiği politik yaklaşım yüzünden ‘bayan’ın tercih edildiğini hiç sanmıyorum. Öyle olsa, spor sayfaları önemli suçlamalar altında kalabilirdi.”

Kadına karşı ayrımcılık
Bağımsız Gazetecilik İzleme ve Haber Ağı BİA’nın “Kadın Odaklı Habercilik” çalışmalarında “dil” sorunu hak ihlallerinin başında geliyor. Masum gibi gözüken “bayan-kadın” ayrımının 1990’lardan bu yana yaygınlaşmasına karşı çıkılıyor:
“Bayan teriminin kullanımı hem Türkçe dil kurallarına aykırıdır hem de aslında kadınlara yönelik olarak cinsiyetçi bir yaklaşımı sürekli yeniden üreterek beyinlerimize kazımaktadır. ‘Bayan’ tıpkı ‘bay’ gibi bir hitap sözcüğüdür. Bir topluluğa ‘bayanlar, baylar’ diyerek söze başlayabilirsiniz, bu sözcüğün doğru kullanımıdır. ‘Bayan sürücüler’ diyorsanız, ‘bir bayan olarak’ diye başlayan cümle kuruyorsanız, bu yanlıştır.”
“Kadın” sözcüğünün kullanılmasında gözlenen direncin arkasındaki temel nedenin, kadına karşı ayrımcılık olduğunu savunuyor medyadaki kadın örgütleri. Okurumuzun dikkat çektiği muhafazakârlık da önemli bir etken. Milliyet gibi Yazı İşleri’nde kadın editörlerin çalıştığı bir gazetede kullanılan “dil”e dikkat edilmeli.