"O bizim Atatürk'ümüz"

Suriyeliler, "Sizin için Atatürk neyse, bizim için de Esad o" diyor. Esad'dan memnun olup olmadıklarını soramıyoruz, çünkü her 240 kişiye bir istihbaratçı düşüyor.


Kocaman bir kalp resmi çizmişler. Kalbin damarları kesilmiş. Şıpır şıpır kan akıyor. Kalbin üzerinde "Hafız", altında "Beşşar" yazıyor.
Yaşlı adam, iki büklüm olmuş, tahta pano üzerine çizdiği resmi sırtında taşıyor. Ter içinde kalmış. Ama gazetecileri görünce panoyu indirip poz veriyor.
Şam'da güneş, "sabahın körü" demeyip, insanları cayır cayır yakıyor.
Herkes sokaklarda. Sünni, Alevi, Hıristiyan. Hepsi siyahlar içinde. Sessizce yürüyorlar, bazen de gruplar halinde bağırıyorlar:
"Canımız, kanımız sana feda olsun Hafız Esad!"
Bağırmayanlar ya bir köşeye çekilip sessizce oturuyor ya da bayılıyor. Bir yandan ağlayıp, bir yandan da bayılanı ayıltmak zor iş gibi görünüyor.
Kapı gibi büyük görünen bir adam yaklaşıp, "Üç gündür uyumuyorum. Yorgunum. Ama nasıl uyurum?" deyip hüngür hüngür ağlamaya başlıyor. Teselli etmek çok zor. Arkadaşı, "Sizin için Atatürk neyse, bizim için de Hafız Esad o" diyor.
Burada insanlara Hafız Esad'ın 30 yıllık yönetiminden memnun olup olmadıklarını, oğlu Beşşar'ın liderliği başarıp başaramayacağını, Sünni Müslüman Kardeşler'in ya da sürgündeki erkek kardeş Rıfat'ın ülkeyi bir kaosa sürükleme ihtimalini sormak çok zor.
Çünkü 240 Suriyeli'ye bir istihbaratçı düşüyor. İnsanlar neyi konuşup, neyi konuşmayacaklarını çok iyi biliyor.
Sabahın erken saatlerinde Şam Hastanesi'nden naaşı alınan Hafız Esad, kortejle Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na götürülürken izdiham yaşanıyor. Herkes, ama herkes naaşa dokunmak istiyor.
Beşşar, soğukkanlı görünüyor. Ayılıp, bayılamaz, çünkü güçlü ve kararlı olmak zorunda. Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na konulan naaşın başında, gelen liderleri karşılıyor.
Suriye televizyonu kesintisiz canlı yayın yapıyor. Adım adım Hafız Esad'ın naaşını takip ediyor. Fonda klasik müzik çalıyor. Spiker durmadan "Bugün, en hazin gün, bugün bütün milletin hep birlikte ağladığı gün" diyor. Bazen kendini tutamayıp o da ağlıyor. Spikerin ara sıra titreyen sesi, hoparlörlerden sokaklara veriliyor.
Şam sokakları, yollardaki araçlar hep Hafız Esad'ın resimleriyle dolu. Esad, herkese tek tek bakıyor.
Başşer'in de babasından geri kalır bir yanı yok. Onun da resimleri, fotoğrafları her yeri süslüyor.
Esad'ın naaşı, bayılanların arasından sökülüp Mezze Askeri Havaalanı'na götürülüyor. Buradan helikopterle Lazkiye Besil Havaalanı'na ve köyü Kırdaha'ya.
Kırdaha'da, yerine lider olarak yıllarca hazırladığı ama 1994'te trafik kazasında ölen oğlu Besil'in de bulunduğu aile mezarlığına defnediliyor. Gözyaşlarıyla...

Suriye tarihinde bir sayfa kapandı

Suriye'de, Devlet Başkanı Hafız Esad'ın ölümüyle ülke tarihinde önemli bir sayfa kapandı. Suriye'de 30 yıldan beri devlet başkanlığı yapan Esad'ı son yolculuğuna halk ve siyasi liderler uğurladı.
Cenaze törenine, 21 pare top atışıyla başlandı ve Esad'ın bayrağa sarılı naaşı evinden alınarak, askerlerin omuzunda taşındı. Esad'ın naaşının geçişi sırasında 100 binlerce Suriyeli gözyaşları ve çığlıklar içinde "Şam Aslanı"nı uğurladı.
Binlerce Suriyeli, yas tutmalarının ifadesi olarak siyahlara büründü. Cenaze töreninde, siyah başörtüsü, kasket, şerit, basketbol şapkaları ve güneş gözlükleri takan Suriyelilerden bazılarının da siyah ne bulursa giydiği, bir kişinin giydiği siyah tişörtün arkasında "Acı yok, fayda yok" yazısı, bir diğerinin siyah tişörtünde ise İngiliz müzik topluluğu Spice Girls'ün resminin bulunduğu görüldü.
Şam'da Esad'ın cenaze kortejinin geçtiği yerler trafiğe kapatılırken, kortejin arkasında yürüyen onbinlerce insan dua ederek, ilahiler okudu ve Esad'ın resimlerini taşıdı.
Şam'da saat 08.00'de 21 pare top atışıyla cenaze töreni başladığında halk, gözyaşlarına boğuldu. İsdehar Berakat adlı memur, "Liderimizi kaybettik. O, babamız gibiydi" dedi.
Kadınlar "Ya Beşşar", "Basil'in babası", "Hayatımızı liderimize bağışladık" diye bağırarak, çığlıklar attı. İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde yaşayan Dürziler ise İsrail'in cenaze törenine katılmalarına izin vermemesi üzerine, töreni televizyondan izlemek zorunda kaldı.
Canlı yayın yapan Suriye televizyonunun spikeri, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın gelişi sırasında, "Güney Lübnan'ın kurtuluşunu gördüğün için Allah'a şükürler olsun. Allah'ın izniyle Golan'ı da kurtaracağız, çünkü sancak vefakar genç adama (Beşşar Esad) geçti" dedi.
Babasının ölümünün ardından iktidara geçmesi beklenen Beşşar Esad ise güneş gözlüklerinin arkasına sakladığı bakışlarıyla Esad'ın naaşını yürüyerek takip etti. Beşşar'ın yanında Majd ve Mahir adlı iki kardeşi ve üst düzeyli yetkililer yer aldı.
Top arabasına yerleştirilen Esad'ın naaşı, kentte birkaç kilometrelik mesafeyi katederek, Halk Sarayı'na getirildi. Yol boyunca siyasi içerikli ve Beşşar Esad'ın liderliğine destek sloganları atıldı.
Halk Sarayı önüne getirilen naaşı ilk olarak, oğlu Beşşar, yakınları ve üst düzeyli yetkililer selamladı.
Ardından yabancı konuklar Esad'ın naaşı önüne geldi ve Beşşar'a başsağlığında bulundular.
Törende, Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek, Lübnan Devlet Başkanı Emil Lahud, Başbakan Selim Hos, Parlamento Başkanı Nebih Berri, ABD Dışişleri Bakanı Madeleine Albright, Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat, İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir, Cezayir Devlet Başkanı Abdülaziz Buteflika, Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac ile AB Komisyonu Başkanı Romano Prodi gibi liderler hazır bulundu.
Cenaze törenine katılan Suriyeliler, İsrail ve İsrail Başbakanı Ehud Barak aleyhine slogan attılar. Emevi Meydanı'nda toplanan Suriyeliler, "Barak bizi iyi dinle... Suriye diz çökmeyecek", "Esad gitti, ama bize Beşşar'ı bıraktı" sloganları attılar.

Beşşar'a Rıfad'ın oğlundan destek

Rıfat Esad'ın oğlu Mudar Esad, Suriye'de devlet başkanlığı adaylığı için babasının aksine Beşşar Esad'a destek verdi.
Rıfat'ın 16 çocuğundan biri olan Mudar, El Cezire televizyonuna yaptığı açıklamada, "Beşşar umudumuz. O, yeni nesil ve bizim yeni nesile ihtiyacımız var. Ona güveniyoruz, umudumuz onda" dedi.
Kardeşi Hafız Esad'ın ölümüyle boşalan iktidar koltuğunu yeğeni Beşşar'a çok rahat bırakmayacağını gösteren Rıfat, Beşşar'ın devlet başkanlığı adaylığının anayasaya aykırı olduğunu söylemiş ve bir darbe imasında bulunmuştu.
Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad'ın kardeşi Rıfat Esad'ın sağ kolu Haris El-Heyr de, Rıfat'ın "Anayasal meşruiyeti uygulamak için" Suriye'ye döneceğini söyledi.
Rıfat'ın yakın danışmanlarından El-Heyr, İtalya'da yayımlanan La Repubblica gazetesine yaptığı açıklamada, Suriye'de darbe olasılığı bulunmadığını belirterek, "Anayasal meşruiyet, askeri darbeyle elde edilemez" dedi.
Rıfat Esad'ın "meşruiyeti temsil eden halkın arasında amacına ulaşacağını" kaydeden El-Heyr, halkın Rıfat'ın yanında olduğunu ifade etti.
El-Heyr, "Rıfat, anayasada öngörülen prosedürü ihlal ederek yasadışı hale gelen Beşşar yönetimini tanımıyor" diye konuştu.
Lübnan'da yayımlanan En-Nehar gazetesi ise Suriye Başbakanı Muhammed Mustafa Miro'nun, ölen Devlet Başkanı Hafız Esad'ın kardeşi Rıfat'ın Suriye sınırları içinde görülmesi halinde tutuklanması için emir verdiğini iddia etti.
Kaynak belirtilmeyen habere göre, Miro'nun emri, ülkedeki tüm sınır kapılarındaki yetkililere dağıtıldı.
Arap ülkelerinde yayımlanan El Hayat gazetesi de üst düzey bir Suriyeli yetkiliye dayandırdığı haberinde, ordu ve istihbarat birimlerinin, Rıfat'ın ülkeye girişinin engellenmesi ve tutuklanması için tüm güçlerini harekete geçirdiğini öne sürmüştü.

'Şeffaflık şart'

Beşşar Esad, yolsuzluğu önlemek için hükümet kurumlarının daha şeffaf olması gerektiğini söyledi.
Merkezi Londra'da bulunan ve Arap ülkelerinde yayımlanan Eş-Şark El-Avsat gazetesi, Beşşar ile bir hafta önce yapılan röportajı dün yayımladı. Röportajda Beşşar, ülkesindeki yolsuzlukla mücadele kampanyasına öncülük etmediğini, ancak bunu desteklediğini açıkladı. Yolsuzlukla mücadele konusunda hükümet kurumlarının rolünü aktifleşmesi gerektiğine dikkat çeken Beşşar, daha önceki olayların tekrarının önüne geçilebilmesi için şeffaflığın çok önemli olduğunu kaydetti.

Suriye'de kim kimdir?

Suriye'de Devlet Başkanı Hafız Esad'ın ölümünün ardından oğlu Beşşar'ın devlet başkanı olacağına kesin gözüyle bakılırken, Esad'ın kardeşi Rıfat da iktidara aday olduğunu açıkça ortaya koydu. Hafız Esad'ın 30 yıllık iktidarının sona ermesinden sonra aile kavgasına dönüşen Suriye siyasetinin başlıca isimleri şunlar:

BEŞŞAR ESAD:
Hafız Esad'ın oğlu... Babasının yerine devlet başkanı olması bekleniyor. Mesleği doktorluk olan Beşşar, babasının ölümü üzerine Silahlı Kuvvetler Komutanlığı'na getirildi ve iktidardaki Baas Partisi'nce devlet başkanlığına aday gösterildi.

RIFAT ESAD:
Hafız Esad'ın kardeşi... 1983'te askeri darbe girişiminde bulunan Rıfat, 1984'te sürgüne gönderildi. Hafız Esad'ın ölümünün ardından Beşşar'ın devlet başkanlığı adaylığının anayasaya aykırı olduğunu öne sürdü ve iktidar kavgasına gireceğini gösterdi.

ABDÜLHALİM HADDAM:
1984'ten bu yana Devlet Başkan Yardımcısı olan Haddam, yeni devlet başkanı seçilinceye kadar ülkeyi geçici olarak yönetiyor. Şiilerin denetimindeki Suriye yönetiminde, Sünni mezhepli en önemli kişilerden biri olan Haddam, 17 yaşında Baas'a katıldı. Ticaret Bakanı olduğu sırada Baas içindeki mücadelede Esad'ın yanında yer aldı ve 1970'te Esad'ın iktidara gelmesinden 1 hafta sonra sonra Dışişleri Bakanı oldu.

FARUK EL ŞARA:
1984'ten bu yana Dışişleri Bakanı olan El Şara 59 yaşında. El Şara, geçen yıl aralık ve bu yıl ocakta, İsrail'in elindeki Golan Tepeleri'nin Suriye'ye geri verilmesi için İsrailli yetkililerle masaya oturdu. Suriye Arap Havayolları'nın eski Yönetim Kurulu Başkanı ve eski Roma Büyükelçisi olan El Şara, geçen yıl ekimde kalp krizi geçirdi. El Şara, evli ve iki çocuk babası.

HİKMET EL ŞİHABİ:
Esad'ın 1970'teki darbesinde yanında bulunan ve yıllardır güvendiği bir isim olan 69 yaşındaki El Şihabi, Sünni mezhebine mensup. El Şihabi, 1971-1974 yıllarında Askeri İstihbarat Başkanı olduktan sonra, Temmuz 1998'de emekli oluncaya kadar Genelkurmay Başkanı olarak görev yaptı. El Şihabi, son zamanlarda Beyrut'taki Amerikan Üniversitesi Hastanesi'nde tedavi gördü. Medyada yer alan haberlere göre, El Şihabi ve oğullarının adı rüşvet davalarına karıştı.

MUSTAFA TLAS:
Hafız Esad'ın uzun zamandan beri en sadık adamı olan Tlas 68 yaşında. Esad hükümetinde görevli Sünni mezhebine mensup kişilerin önde gelenlerinden. Esad'ın, Baas içindeki mücadelesinde yanında yer alan Tlas, Esad'ın iktidara geldiği 1970 yılındaki darbede önemli rol oynadı. Tlas, 1972 yılından bu yana Savunma Bakanı olarak görev yapıyor.