Balkanlar'dayım. 400 yıllık ata toprağında... 15 yıl öncesinin kan yatağında...Bosna'da...Kalabalık bir grubuz. Hemen herkesin ailesinde buralardan bir iz var. Eşim Dilek büyük dedesinin mezarını arıyor. Bir başkası uzak yeğenlerinden haber almaya çalışıyor.Yolculuk öncesi kitapçılarda kaynak aradım:Ne kadar az kitap var, Bosna üzerine yazılmış...Kaç yazar adı sayabilir, kaç film hatırlayabilir, kaç şarkıyı mırıldanabilir, kaç şiir okuyabilirdik ki Boşnak diyarından?Ne çok ihmal etmişti Türkiye entelektüeli Balkanlar'ı...Hezimetle çekildiğimizden beri ne kadar az ilgilenmiştik bu coğrafyayla... Balkan kökenlilerin Türkiye nüfusunun 5'te 1'ini oluşturduğu söylenir. "Son Makedonyalı"nın kurduğu cumhuriyet ne kadar uzaktı, bunca yakın iken...* * *2006 Balkanlar için kritik bir yıl.Yugoslavya'dan arta kalan son devlet, Karadağ da ayrıldı.Kosova sorunu sürüyor.Bosna Hersek'te savaştan sonra kurulan, 55 ülke ve kurumun temsilcilerinden oluşan Barış Uygulama Konseyi, gelecek haziranda varlığına son vereceğini açıkladı.Önceki gün de Avrupa Konseyi, Bosna Hersek'te anayasal düzenin Dayton barış anlaşmasında öngörüldüğü üzere etnik temele dayalı olarak değil, AB ülkelerinde olduğu gibi yurttaşlık temelinde sürdürülmesine dair bir tavsiye kararı aldı. Çoğunluktaki Boşnakları sevindiren bir karar bu...Uzmanlara göre ise, "Pandora'nın kutusunu açacak karar". Çünkü Dayton anlaşması "Yugoslavya'dan artakalan devletlerin bir bölümünün Lozan"ı. Delinmesinin, Sırp cumhuriyetinin bağımsızlık ilanına varabilecek bir süreci tetikleyebileceğinden korkuluyor.Tam da bu ortamda, Bosna Hersek ekimde seçimlere gidiyor.* * *Siyasetteki boğucu hava, iklime de yansımış adeta...Fırtına öncesini anımsatan bir bunaltıcı sıcakta, iki şeritli sıska bir yoldan Saraybosna'nın kuzeyine, Sırp topraklarına doğru yol alıyoruz.İki katlı bahçeli evlerin yüzlerinde kanlı iç savaştan kalma kurşun yaraları var. 3 yıllık bir iç savaşın utancını belgeler gibi hâlâ delik deşik duruyorlar.Molalarda genç şoförümüz Damir'in savaş anılarını dinliyoruz:Çocukken bir sabah Bosna'yı tepelerden çevreleyen Sırpların top ve uzun menzilli tüfek ateşiyle uyanmışlar. Evlerini savunan babası iki kez vurulmuş Sırplar tarafından... gözünün önünde...Babasının kuşağı Tito'yu özlüyormuş...Yeniler, daha çok "Bosna'yı kurtaran" ABD'ye minnettar...Osmanlı, sadece "çay", "çorba", "konak" gibi adlarda, Ayvaz Dede şenliklerinde, Saraybosna'ın eski şehri Başçarşı'da hatırlanıyor.Bir de Boşnakların "Çekip gittiniz, bir daha arkanıza bakmadınız" yakınmalarında... * * *4 ay önce Afganistan'dan Saraybosna'ya atanan Büyükelçi Bülent Tulun meseleye geniş bir açıdan bakıyor:"Türkiye Balkanlar'da hem cumhuriyetle kurulan yeni yüzünü göstermeli, hem de hiçbir komplekse kapılmadan geçmişine sahip çıkabilmeli. İmparatorluk içgüdüsünü, yayılmacı anlamda değil, ama yol gösterici amaçlarla koruyabilmeli. Ben burada hem İslam Konferansı'nı hem NATO'yu, hem de Avrupa Birliği ile müzakere yapan bir ülkeyi temsil ediyorum. Ama hepsinin ötesinde bu kente adını vermiş bir imparatorluğun vârisiyim. Bu kadar zengin bir geçmişi, o geçmişi çarpıtmak isteyenlere bırakmamamız lazım" diyor.* * *Yol boyu delik deşik evleri gözlerken, asırlarca bir arada komşuluk yapmış halkların bir anda nasıl bir kör öfkeyle birbirini boğazlayabildiğini düşünüp ürperiyorum.Balkanlar yine zorlu bir döneme giriyor.Savaş suçluları bulunmadığından evlerin kurşun deliklerinden hâlâ kan sızıyor. Saatler geçtikçe yol tabelaları Latin alfabesinden Kiril'e dönüyor.Sırp bölgesine giriyoruz; tatsız anılar başlıyor.28 Haziran, 1389 Kosova savaşının yıldönümüydü. Osmanlı'nın Kosova zaferi Sırplar için "yok olurken var oldukları ama hiçbir zaman unutmadıkları" bir hezimetti. Asırlar sonra Boşnaklara saldırırken Kosova'yı hatırlatacaklardı.28 Haziran aynı zamanda Sırpların Türklere karşı ilk bağımsızlık hareketine başladıkları gün olarak kutlanıyor buralarda...Ne tesadüf ki 1. Dünya Harbi'ni başlatan kurşun da o gün burada sıkılmıştı.Bir 28 Haziran'da, Balkanlar'da fırtına öncesini andıran bunaltıcı bir havada Sırp Cumhuriyeti'ne doğru yol alırken ürpermemek elde değil. can.dundar@e-kolay.net Saraybosna