Hakikat, ama hangi hakikat?

Tarih muzafferlerin yazdığı
bir kitaptır.
Mağluplar nadiren o kitapta anılır.
Geçen hafta Genelkurmay Başkanlığı’nda düzenlenen “Kazım Karabekir’i anma etkinliği”nde bir kez daha anladım bunu...
Kazım Karabekir Paşa bizim İnkılap Tarihi kitaplarında adına sık rastlamadığımız bir isim...
Nutuk’ta da adı bir cümlede geçer.
Şimdi Genelkurmay Başkanlığı, kadirşinas bir tavırla Kurtuluş Savaşı’nın komutanlarını ölüm yıldönümlerinde anma etkinlikleri düzenliyor.
Atatürk ve İnönü’den sonra geçen hafta sıra Kazım Karabekir’deydi.
Ama tabii Karabekir’i anmak, ilk iki ismi anmak kadar kolay değildi. Çünkü bu kez söz konusu olan, Cumhuriyet sürecinde Atatürk’le yolları ayrılmış, muhalefete geçmiş ve suikast davası nedeniyle sanık sandalyesine oturtulmuş bir komutandı.
Ama paneli yöneten Prof. İlber Ortaylı bu tür spekülatif sorulara ve tartışmalara izin vermedi. Kazım Karabekir ağırlıkla “Şark fatihi komutan” sıfatıyla anıldı.

Tarihi sahne
Panelde konuşan Kazım Karabekir’in kızı Timsal Karabekir Yıldıran, 10 Temmuz 1919 gecesi Erzurum’da yaşanan o ünlü sahneyi hatırlattı.
Padişah, Mustafa Kemal’in tutuklanmasını istemişti.
Mustafa Kemal istifa etmişti.
O sırada şarkın kudretli komutanı Kazım Karabekir askerleriyle gelmişti.
(O görüşmede bulunan Rauf Bey’in anlattığına göre) Kemal Paşa şaşırmış, sararmıştı. Ancak Karabekir Paşa içeri girip bir asker selamı çakmış ve “Dün olduğu gibi bugün de bütün kolordumla emrinizdeyim Paşam” demişti.

Öyleyse neden sansürlendi?
Dinleyenler, Milli Mücadele’nin dönüm noktalarından biri sayılabilecek bu sahneden etkilendiler.
Kazım Karabekir’in diğer kızı Hayat Karabekir Feyzioğlu ise babasının bir sözünü hatırlattı:
“Vatandaş! Yanlış bilgi felaket kaynağıdır. Her işin evvela hakikatini ara ve öğren.”
Bu sözden de ilham alarak felaketin kucağına düşmemek için, “hakikat”in peşine düştüm.
Merak ediyor insan:
Bu kadar önemli bir sahne, neden Nutuk’ta ve tarih ders kitaplarında yer almamıştır?

“Bir ihanet sahnesi” mi?
Neden mesela bir belgeselin bu sahneye atıf yapması “Atatürk’e hakaret” sayılmıştır?
Neden Kazım Karabekir’in kitapları yıllarca sansürlenerek yayımlanmıştır?
Aklımı kurcalayan bir başka soru daha var.
10 Temmuz 1919’da Erzurum’da yaşanan bir başka olayla ilgili...
Rauf Orbay’ın Kazım Karabekir’e yıllar sonra yazdığı mektupta hatırlattığına göre o gün, istifa etmiş olan Mustafa Kemal Paşa’nın yanına Kurmay Başkanı Kazım Bey gelir. Kazım Bey Bandırma ile Samsun’a çıkan ekiptendir.
“Paşam siz askerlikten istifa ettiniz. Benim bundan sonra emrinizde vazifeme devam imkanım kalmadı” der; “Evrakı kime teslim edeyim?” diye sorar.
Bu görüşmenin tanığı Rauf Orbay’a göre Kemal Paşa sarsılır, beyninden vurulmuşa döner: “Yaa... öyle mi efendim? Peki efendim” diyerek meyus bir halde koltuğa yığılır:
“Rauf, devlet makamının önemini gördün mü” diye yakınır.

Kazım Dirik muamması
Bu bilgilerden ne anlıyoruz?
Zor günde Kazım (Dirik) Bey, Mustafa Kemal’e sırt çevirirken, Kazım Karabekir Paşa kendisine sahip çıkmıştır.
Ne beklersiniz?
Kemal Paşa’nın Kazım Karabekir’i baş tacı edip Kazım Dirik’i defterden silmesini; değil mi?
Oysa tersi oldu:
Mustafa Kemal Paşa harp bittikten sonra Karabekir’le yollarını ayırdı. Paşa idam sehpasından döndü.
Kazım Dirik mi?
1920’de Erzurum Müstakil Mevki Komutanı oldu.
Büyük savaşta Kemal Paşa’nın yanıbaşında Batı Cephesi Genel Müfettişi...
Ardından Tuğgeneral rütbesi ile Gürcistan elçisi... Batum Valisi...
Savaştan sonra Bitlis Valisi... İzmir Valisi... (Ayrıntı için bkz: “Vali Paşa Kazım Dirik”, Gürer Y., 2008)
Kazım Dirik’in, Kazım Karabekir’in de yargılanmasına yol açan “İzmir Suikastı”nı ortaya çıkaran isim olduğunu da hatırlatalım.

Hangi hakikat?
“Her işin evvela hakikatini öğrenmek şart” elbette:
Ama insan “hangi hakikat”e inanacağını şaşırıyor.
Galiba hakikat, sadece tanıktan tanığa, kitaptan kitaba değil, devirden devire de değişiyor. n