Kitaplar hem yazıldıkları devrin eseridirler, hem yazıldıkları devre ilham verirler.
Sayfalarına, ilk okurlarının ruh hali kazılıdır.
O sayfalar ki, zamanında kenarı kıvrılmış, arasında gül kurutulmuş, satır altları çizilmiş, yavukluya gönderilmiş, gözyaşıyla sulanmış, slogan diye bağırılmıştır.
Hayat denilen takvimin sayfaları yıldan yıla değişse de, hayatımıza damgasını vuran o başucu kitaplarının sayfaları, bir dönemin sessiz tanıkları gibi mağrur beklerler kütüphanemizin şeref locasında...
Arada çevrildikçe kırık dökük anılar dökülür içlerinden...
* * *
Benim kütüphanemin şeref locasında Oğuz Atay'ın "Tutunamayanlar"ı oturur mesela...
Vedat Türkali'nin "Bir Gün Tek Başına"sı hemen yanıbaşındadır.
Neslim, umutlarını, düşlerini, yenilmişliğini, ufalanmışlığını, yalnız bırakılmışlığını, kendiyle hesaplaşmasını bu kitaplarda bulmuştur.
Bazen "Bir Düğün Gecesi"nde Adalet Ağaoğlu tutmuştur elimizden;"Bir Avuç Gökyüzü"nde Çetin Altan bazen...
* * *
Bizden öncekilerin kağıttan kahramanı ise Yaşar Kemal'in İnce Memed'iydi.
Onların anneleri, babaları ya Recaizade Mahmut Ekrem'in "Araba Sevdası"na kapılmışlardı ya da Namık Kemal şiirlerinin büyüsüne...
Benden sonrakilerin başucu kitaplarına gelince...
Çoğunun evinde, "işyerinde başarının 10 şartı" türünden kılavuz kitaplar görürdüm. Herhalde alınma nedenleri, edebi lezzetinden ziyade, bir işe yaraması beklentisiydi. "Büyük Roman özetleri" gibi "Bunlardan da okudum" deme şansı veren kitaplar da çok satanlar arasındaydı.
* * *
Nicedir merak ediyordum, 21. yüzyılın ilk okurlarının başucu kitabı ne olacak diye... Geçenlerde postayla gelen o turuncu kitabı görünce "işte" dedim, "...çıktı 2000'lerin simge kitabı..."
Adı; "Umuda Yolculuk"tu...
Anka Yayınları'ndan çıkan 190 sayfalık bu kitap, "24 Ülkeye Vize ve Göçmenlik Rehberi"... (istanbul, 2001)
Kolay okunan bir kitap bu...
Göçmek istediğiniz ülkenin sayfasını bulup çeviriyorsunuz, oraya gidebilmek, yerleşebilmek, çalışabilmek için gerekli evrakın listesini, yapacağınız iş karşılığı alabileceğiniz maaşı, o ülkeden biriyle evlilik yaparsanız kazanabileceğiniz hakları vs. buluyorsunuz.
Kitabın adı "Kaçan Kurtulur" da olabilirdi aslında, ama "Umuda Yolculuk" daha iyimser bir tını veriyor.
Sunuş yazısında, "Günümüzde ülkemizden göçmek isteyenlerin sayısının hatırı sayılır rakamlara ulaştığı" belirtiliyor ve "Bizler de böylesi önemli bir toplumsal olaya kayıtsız kalmaktansa bu gerçeği ciddi bir şekilde ele alıp rehber kitap haline getirdik" deniliyor.
Ne yazık ki, sadece yasal yollar izah ediliyor, yasadışı kaçış güzergahları konusunda bilgi verilmiyor.
* * *
Dedim ya, kitaplar yazıldıkları devrin eseridirler ve yayımlandıkları ülkeyle, o ülke okurlarının ruh halini ele verirler.
"Umuda Yolculuk", bence günümüz Türkiye'sinin ve ondan, metruk bir cezaeviymiş gibi panik halinde kaçmak isteyen bir neslin simge kitabı...
"Tutunamayanlar"ın çocukları, "Bir Gün Tek Başına" çekip gidebilsinler diye sadece gidiş kesilmiş biletleri...
Korkarım, onyıllar sonra dönüp baktığımızda, 2000'ler Türkiyesi'nden (o bereketli göçmen tarlasından) en çok bu kitap kalacak hatırda...