Önceleri reel sektör sabırlı oluyor. Stok eriterek işi atlatmaya çalışıyor. Ancak zamanla sermaye erozyona uğrarsa, işveren maliyetleri aşağıya çekmeye çabalıyor. İlk çare, ücretlerin dondurulması. Bu fayda etmezse, doğrudan ücret azaltmaları gündeme geliyor. Nihayet, bu fayda etmezse işten çıkarmalar kaçınılmaz oluyor. İşten çıkarılanların bir kısmı zaten var olan verimsizlikten kaynaklansa da, geri kalanı krizin talep üzerinde yarattığı baskıdan oluşuyor. Sonunda krizin baskısı sürerse işyeri kapanıyor.2001 krizinde bu sürecin bir benzerini yaşadık. Hizmet, özellikle bankacılık sektörü darmadağın oldu. Ücretler düştü, işyerleri kapandı, işsizlik arttı. Ancak ne kadar arttığını tam olarak bilemiyoruz.Çünkü Türkiyede işsizliğin rakamsal boyutu ne yazık ki, tam olarak bilinemiyor. Bizde işsizlik rakamları kayıtla değil, tahminle üretiliyor. Gelişmiş ülkelerde işsizlik sigortası olduğu için, işsiz kalan hemen bildirimde bulunuyor. Böylece de hesaplanabiliyor. Oysa bizde işsizlik sigortası çok yeni. Üstelik çalışanların büyük kısmı tarımda ve orada da gizli işsizlik var.Buna rağmen resmi veriler son krizde 650 bin kişinin işsiz kaldığını gösteriyor. Yani, işsizler yüzde 42ye yakın artış göstererek, 2 milyon 200 bini aşıyor. Tarım dışında işsizlik elbette daha yaygın, yüzde 3ten fazla artarak yüzde 14e yaklaşıyor. Kentlerde yaşayan her 3 eğitimli gençten biri işsiz durumda. Oysa kriz öncesi bu dört gençten biriymiş.Rakamlar gerçekten endişe veriyor. Üstelik bu veriler sorunun gerçek boyutunun sadece bir kısmını gösteriyor. İspanyada bile işsizlik oranın yüzde 20lerde olduğunu hatırlarsak, ülkemizde işsizliğin gerçek boyutunu tahmin edebiliriz. Belki de 4 milyon!Açıkçası, bu seçimlerin asıl gündemi işsizlik olmalıydı. Kriz sonrası en çok müstarip olduğumuz sorun bu değil mi? Nitekim anketler de halkın bu güdüyle oy verdiğini gösteriyor. Ancak partilerin çoğu işsizliği gündeme almıyor, suni ve geçici gündemlerin peşine takılıyor. Ekonomik krizin ilk darbesi finans sektörü üzerinde oluyor. Bu sektördeki hasar çabuk onarılırsa ufak bir kriz atlatılabiliyor. Ancak onarım gecikirse krizin hasarı büyüyor ve reel sektöre yansıyor. CHPnin işsizliği azaltma hedefi Sosyal demokrat CHP de işsizliği azaltmayı gündemine almış görünüyor. Hele hele bu rakamla somutlaştırması çok akıllıca. Bunu CHPye kim anımsatmışsa onu yürekten kutlamak gerekiyor!CHPnin 1999 seçim bildirgesinde de işsizlik yer alıyordu. Ama arka sayfalara saklanmıştı. Şimdi ise ön plana çıkmış durumda. Gerçi rakamla ilgili eleştiriler olsa da, ekonomik daralma 1 milyon kişiyi işsiz bırakıyorsa, ekonomik büyüme de bunun belli bir oranına iş sağlayacak demektir.Seçimler yaklaşıyor. Seçmen artık izlemede. Kim ona ekmek vaat ederse, oyunu ona verecek. Kim daha fazla cefa vaat ederse de oyunu ondan sakınacak. Çünkü yeterince cefa çekti. Çoğu ülkede işsizlik sosyal demokratların ana odağıdır. Nitekim işsizlik en sancılı toplumsal sorundur. Sendikasızlık, hatta sigortasızlık refahın düşmesine neden olsa da işsizlik refahın tümünün yitirilmesine neden olur. Türkiye 2001 Türkiye 2002 Kent 2001 Kent 2002 Kır 2001 Kır 200215 ve daha yukarı yaştaki kurumsal olmayan sivil nüfus (Bin kişi) 45.582 46.528 28.628 29.537 16.954 16.992İş gücü (Bin kişi) 22.694 23.086 12.323 13.015 10.371 10.070İstihdam (Bin kişi) 21.127 20.869 11.037 11.256 10.090 9.613İşsiz (Bin kişi) 1.567 2.217 1.286 1.759 281 458İşgücüne katılma oranı(%) 49.8 49.6 43.0 44.1 61.2 59.3İstihdam oranı(%) 46.3 44.9 38.6 38.1 59.5 56.6işsizlik oranı(%) 6.9 9.6 10.4 13.5 2.7 4.5 Eğitimli genç* 23.2 27.2 25.3 29.1 17.2 21.6Eksik istihdam oranı 6.0 5.8 6.7 6.0 5.2 5.5 Eğitimli genç* 6.8 5.2 5.6 4.2 10.0 7.9 Hane halkı işgücü anketi temel g"stergeleri (II. D"nem) *15 - 24 yaş grubu içinde, lise ve daha yüksek eğitimli olanlar.Kaynak: DİE hgunes@milliyet.com.tr