Dün ekonomi dünyasında iki önemli olay vardı. Biri döviz kurunda yaşanan hareketlilik. Diğeri de Maliye Bakanı Unakıtan'ın 2004 bütçesine ilişkin açıklamaları. Önce döviz kurunda yaşanan dalgalanmaya değinelim. Bundan iki hafta öncesine göre kur öğlene doğru yüzde 9 sıçradı. Bu az buz bir gelişme değildi. Önümüzdeki 12 ayda enflasyonun yüzde 13 - 14 civarında olacağını düşünürsek bunun ne denli bir düzeltme olduğu anlaşılır. Bundan böyle kurda yukarı doğru düzeltme sürse de, hem hızı daha yavaşlayabilir, hem de boyutu. Çünkü Merkez Bankası kurda yaşanan ters rüzgarın farkına vararak, alım ihalelerindeki miktarı yarıya indirdi.
Unakıtan dün hem 2003'e ilişkin verilerden bahsetti, hem de 2004 hedeflerinden. 2003 bütçesi çatılırken herkes kaygılıydı. Ne gelir tarafı gerçekçi görünüyordu, ne gider tarafı. Oysa dünkü Unakıtan'ın açıklamalarına bakılırsa, maliye politikasında çok sıkı bir disiplinin sürdürüldüğü görülüyor.
Mesela bütçe giderlerinin yıl sonunda ödeneklerden yüzde 3.4 daha aşağıda olacağı sanılıyor. Bu çok önemli. Uzun yıllardır da ilk defa gerçekleşiyor. Ayrıntıya bakıldığında bu tasarrufun daha çok faiz harcamalarından kaynaklandığı anlaşılıyor. Üstelik bu süreçte savaşın getirdiği olumsuz konjonktürdeki faiz yükselişine ve vade kısalışına rağmen. Böylece 65 katrilyonluk faiz ödeneğinin sadece 59 katrilyonu kullanılmış. Yani 6 katrilyon kadar tasarruf yapılmış. Ancak yanılmayalım. İç borcun dörtte biri döviz. Bunun bir kısmının kurdaki istikrardan kaynaklandığı unutulmamalı.
Gelirlere gelince. Bu yıl vergi gelirlerinin tahminlerin 3 katrilyon üstünde oluşacağı sanılıyor. Bu da büyük ölçüde ek vergiler ve vergi barışından. Ancak özelleştirmede gözlenenler umut vermiyor. Hiçbir hedefin tutmadığı vergi - dışı gelirler 3.3 katrilyon eksiklik gösteriyor.
| 2003 teklif | Tahmin | 2004 | |
| GİDERLER | 146.0 | 141.1 | 160.9 |
| Faizdışı giderler | 81.1 | 82.1 | 93.5 |
| GELİRLER | 101.1 | 100.8 | 114.5 |
| Vergi gelirleri | 84.0 | 87 | 96.0 |
| Diğer gelirler | 17.1 | 13.8 | 18.5 |
| BÜTÇE AÇIĞI | 44.9 | 40.7 | 46.3 |
| Faizdışı fazla | 23.7 | 18.7 | 21.0 |
2003 yılında bütçe açığının 45 katrilyon olacağı sanılıyordu. Ancak izlenen sıkı maliye politikası iki ay daha sürerse yıl sonunda bütçe açığı 4.2 katrilyon daha düşük olabilir. Öngörülen açıktan daha eksik bütçe açığı ise açıkçası şaşırtıyor. Gerçekten hiçbirimizin beklemediği bir sonuç bu. Üstelik tarımsal ödeneklerde hedefe göre 235 trilyon, sosyal güvenlikte de 1.2 katrilyonluk harcama şaşması olduğu halde.
Bu yılın faiz - dışı fazla (FDF) hedefi milli gelirin yüzde 6.5'u kadar. Geçen yıl da aynı hedef vardı. Yıl başında 20 katrilyon kadar faiz - dışı fazla öngörülürken, yıl sonunda bu büyüklüğün 18.7 katrilyon olması tahmin ediliyor. Ancak bunun başarısız olduğu sanılmamalı. Her iki rakam da IMF tanımına uymuyor. IMF tanımına göre FDF'nin 18 katrilyon olması gerekiyor. Ve daha şimdiden 16.3 katrilyonluk faiz - dışı elde edilmiş durumda. Gelecek yıl bu hedefin yüzde 17 artması öngörülüyor. Kısacası kamu maliyesindeki çok sıkı disiplin sürüyor. Ve sonuçlar da alınıyor.
2003 yılını genel olarak değerlendirirken, iki önemli gerçeğe işaret etmekte yarar var. Biri, hükümetin yeni ve kalıcı olması nedeniyle hemen harcama yapmaya çalışmaması. İkincisi de, vergi alacak geçici alanlar belirlemesi. Önümüzdeki yıl her iki olumlu koşul da olmayacak. Hem seçim olacak, hem de ek vergilerin çoğu yürürlükte olmayacak. İşte bu nedenle hedeflerin tutması yine çok kolay olmayacak. Ciddi disiplin hep gerekecek.