1998 yılında Rusya krizi çıktığında herkes çok kötümserdi. Rusya çok yönlü bir borçla krize yakalanmıştı. Ne borcu çevirebiliyor ne de döviz dengesini yerli yerine oturtabiliyordu. Tam bir dağınıklık içindeydi.Krizin birçok nedeni vardı. Sosyalist sistemden çıkarken ortaya çıkan zafiyetler, Güneydoğu Asya ülkelerinde çıkan kriz ve hepsinden önemlisi, 1998 yılında ciddi ölçülerde düşen petrol fiyatları krizi oluşturdu. Bu hem bütçeyi, hem de döviz dengelerini olumsuz yönde etkiledi. Bilindiği gibi, Rusya doğal olarak kaynak ihracatında bir dünya devi. Petrolde de dünyada önemli paya sahip. Rusya yanı başımızda bir dev. Onunla yeterince ilgilenmiyoruz. Oysa Rusya müthiş bir değişim içinde. Bu yazı dizisinde Rusyaya bakacağız. (mr.$) 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002İhracat 90.5 88.7 74.8 85.8 105.9 101.7 107.3İthalat 67.4 71.3 57.4 39.6 44.9 56.7 60.9Dış ticaret 23.1 17.3 17.4 46.2 61.0 55.0 46.2Cari işlemler 11.6 3.3 -2.3 21.9 44.2 30.1 27.9 Bozulan dengeler Aşağıda da görüldüğü gibi, krizden sonra beş yıl içinde milli gelir adeta ikiye katlanmış. Bunda bir etmen yüksek büyüme hızı. Tabii reel olarak rublenin dolar karşısında değer kazanması da buna katkı sağlıyor. Rusyada 1997 yılında artan ithalat ve düşen ihracat performansı cari işlemler fazlalığını iyiden iyiye törpülemiş, hatta ertesi yıl ortaya açık çıkmış. Ancak artan petrol fiyatlarıyla 1999 yılında dengeler hızla toparlanmış, ertesi yıl mükemmel bir hava yakalanmış. 1999 2000 2001 2002 2003*Nominal GSYİH (mr.$) 193 259 309 347 419Dış ticaret (mr.$) 36 61 48 46 41Reel büyüme 5.4 9 5 4.3 5.5Enflasyon 36.5 20.2 18.6 15.1 13Devalüasyon 30.4 4.4 6.9 5.4 0.4Rezervler (mr.$) 8.5 24.2 30.4 44.1 65.0Dış borç (mr.$) 155 143 130 119 109 (*) Tahmin Aman petrol, canım petrol Rusyada 14 milyar dolar civarında bavul ticareti yapılıyor. Öte yandan, Rusya inanılmaz ölçekte yabancı sermaye çekiyor. Ancak ne yazık ki bunlar daha çok portföy yatırımları. 2000 - 2002 arası Rusyadan 50 milyar dolar sermaye çıkmış. Bereket ki, Rusya cari işlemlerde döviz fazlası yaratıyor. Böylece kazanılan dövizle, çıkan döviz finanse ediliyor. Öte yandan, Rusya 4 milyar doları aşan doğrudan yabancı sermaye çekiyor ki, bu Türkiyeden çok daha yüksek.Kısacası, Rusya petrolle zenginleşiyor. Ancak acaba Rusya başka bir değer üretemezse zamanla Arap ülkeleri gibi olur mu? Yahut petrol fiyatları düşerse ne olur? Ya da zaten düşük olan petrol rezervleri bir gün biterse Rusya ne hale gelir? Yarın bu konulara gireceğiz. hgunes@milliyet.com.tr Enflasyon hemen her yıl düşmüş. Krizden bu yana 20 milyar dolara yakın ihracat Rus ekonomisine sağlık kazandırmış. O güçle döviz rezervleri 8e katlanmış ve dış borç 35 milyar dolar kadar azalmış. Bütün bunların ardında en önemli etmen tabii ki petrol. Petrol ve doğal gaz ihracatı milli gelirin yüzde 22sini, ihracatın da yüzde 52sini oluşturuyor. Petrolde her 1 dolarlık artış 1 milyar dolarlık bütçeye gelir sağlıyor.