Savaş çıkınca piyasalar ya iyiye, ya da kötüye gidecek. Garip gelebilir. Ama iki yöne hareket de mümkün. İyiye gitmesine neden olabilecek etmenlerin oluşması da mümkün, kötüye gitmesine neden olacak da.
Açıklayalım. Savaş çıkmadan piyasalar savaşı satın almaya başlarsa, savaş başladıktan sonra işler değişebilir. Yani olumsuzluğun bir kısmı önceden gerçekleşir. Hele hele savaşta ABD’nin çok etkin olacağı inancı egemen olursa. Böylece uzun süredir gevşeyen borsa tırmanma trendine girebilir. Zaten ekonomik yapıda da hızlı bir düzelme gözleniyor. Üstelik borsa çok düşük düzeyde.
Ancak savaş uzun sürmeye başlar ve kolaylıkla sonuç alınmayacak gibi olursa, piyasalar derhal kötüleşmeye başlayacaktır. Şu anda gerek döviz kuru, gerekse nominal faizler yükseliyor. Borsa ise sürekli gevşiyor. Yani olumsuz yönler satın alınıyor. Dolayısıyla ilk bombanın düşmesiyle piyasalarda oluşacak olumsuzluğun bir kısmı gerçekleşmek üzere bile.
Döviz kuru da keza öyle. Şu anda tırmanıyor. Savaşın oluşma riskinin primi ekleniyor. Ama daha ne kadar tırmanabilir ki? Riskler de sonsuz değil. Bir yerden sonra o da normal düzeyine inecektir. Kaldı ki, Merkez Bankası da müdahalesini yaptı bile.
Bu savaş birini Körfez krizine benzemeyebilir. Ancak yukarıdaki grafikte iki dik çizgi arasında savaşın çıktığı 1991 yılının başı gözleniyor. Borsa savaşla birlikte sürekli kan kaybetmiş ve bu trend daha sonra da sürmüştü. Neredeyse yarıya inen bir borsa endeksi gözlenmiş, tekrar toparlanması ise bir buçuk yıl almıştı.
Öte yandan, döviz kurunun Merkez Bankası tarafından belirlendiği o dönemde gecelik faizler yüzde 140’ları aşarak haftalarca sıkıntı yaratmıştı. Bombardıman sürecinin sona ermesiyle faizler gevşemiş, ama bu kez sıkıntılı bankalar piyasaları sarsmaya başlamıştı. Kısacası, gerek faiz, gerekse borsa çok olumsuz etkilenmişti.
Şimdi ise faiz büyük ölçüde Merkez Bankası denetiminde. Ancak bono faizleri yükselebiliyor. O da sınırlı ölçüde. Ancak önceki gün Merkez Bankası kura müdahalede bulunmasaydı, kur daha çok yukarılara gidebilirdi. Kaldı ki, reel olarak TL hâlâ aşırı değerli.
Bu kez durum farklı. Etkiler daha çok borsa ve dövizde görülecektir. Merkez Bankası dövize müdahale edebilir ama borsa sahipsizdir. Yatırımcılara tavsiye isteniyorsa, belirtelim; savaş reel ekonomiyi etkilemezse, faiz de, kur da, borsa da zamanla düzelir. Ancak büyüme yavaşlarsa borsada toparlanma gecikecektir.
Türkiye savaşa kara düzeyinde girmez ve ABD çabuk sonuç alırsa, piyasalar düştüğünden fazla toparlanacaktır. Ancak hem Türkiye savaşa girer, hem de savaş çabuk sonuç alınmazsa ekonomik çöküntü kaçınılmaz olur.
Savaşın çıkması şubata kaldı gibi görünüyor. Kimler katılacak ve savaş nasıl oluşacak belli değil. Ancak savaşın çıkması olasılığını yüksek olsa da, Türkiye’nin katılması daha düşük. Pek uzun da sürmeyebilir. Çünkü o takdirde ABD strateji değiştirecek ve mutlak sonuç almaya çalışacaktır.
