Unutmamakla iyi etmişiz, çünkü Enerji Bakanı Hilmi Güler, iki hafta önce Türkmenbaşı'yla Aşkabad'da yaptığı görüşmede, unutulan "Hazar Geçişli Türkiye-Avrupa Doğalgaz Boru Hattı" projesini masanın üstüne koydu.Güler, Türkmenistan'a yaptığı ziyarette, Türkmenbaşı'na "Türkiye'nin Hazar projesine ilgisi sürüyor. Arz çeşitliliğine ihtiyacımız var" dedi. Güler'in bu görüşmesi sırasında Türkmenbaşı'nın yanında, son dönemlerde enerji yatırımlarına ilgisi artan "danışmanı" ve Türk işadamı Ahmet Çalık da bulunuyordu. Türkmenistan Devlet Başkanı Türkmenbaşı Saparmurad Niyazov'un, dönemin (1999) Enerji Bakanı Cumhur Ersümer'e, "fırçalama dozunda" sarf ettiği "Ruslar bizden 42 dolara aldığı gazı, size 114 dolara satıyor" sözünü unutmak ne mümkün. Fiyat konusu önemli. Türkmenistan, Rusya'yla ilk 6 aylık doğalgaz anlaşmasını 65 dolar üzerinden yaptı. Türkmenistan'ın Rusya'yla 2007 yılından başlamak üzere 2009 yılına kadar 70 milyar metreküplük doğalgaz anlaşmasından söz ediliyor. Ancak boru hatları yapımını içermeyen ve o nedenle "uzun dönemli" olmayan bu anlaşmalar ne kadar veri olarak kabul görürse...Uzmanlar, Türkmenistan'ın 2 bin kilometrelik boru hattından Türkiye'ye 100 dolardan gaz satması halinde, iletim maliyetleriyle birlikte gazın fiyatının 130 dolardan fazla olmayacağını belirtiyorlar. Bu durumda Türkiye'nin halen Rusya'dan 260 dolara gaz aldığını göz önüne alırsak, aradaki 130 dolarlık fark bu projeyi özel sektör açısından cazip kılacak. 'Ucuz gazın' ucu göründü Türkmenistan projesini cazip kılan bir başka hat ise Azerbaycan petrolünü taşıyacak olan yaklaşık 3.3 milyar dolarlık Şahdeniz Projesi. 6 milyar metreküp kontrat içeren hattın kapasitesi 20 milyar metreküp. Bu durumda kalan kapasite Türkmenistan gazının transferinde kullanılabilecek.Güler'in, Türkmenbaşı'yla görüşmesinin ardından Türkmenistan'da yaşanan hareketlilik de ilgi çekiyor.Energy Charter Conference'ta (Enerji Şartı) enerji alanındaki çalışmalarıyla bilinen Türkiye'nin Aşkabad Büyükelçisi Hakkı Akil ile ABD'nin Aşkabad Büyükelçisi Tracy Jacobson, Güler'in ziyaretinden sonra Türkmenbaşı'nın daveti üzerine bir araya geldiler. Bu görüşmenin, ABD'nin Kafkasya, Orta Asya ve Güneydoğu Avrupa'dan Sorumlu Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Matt Bryza'nın Türkmenistan'da olduğu sırada yapılması önem taşıyordu. Çünkü ABD, Türkiye'nin Rusya'ya bağımlılığını azaltan Doğu-Batı enerji koridoru olması projesini destekliyor. Tabii Güler'in 7 Şubat'ta Amerika'ya gidişi de "jeopolitik stratejiler" içinde yerini buluyor. ABD fırsatı gördü Enerji Bakanlığı Müsteşarı Sami Demirbilek, Türkmen gazıyla ilgili olarak, "Böyle bir anlaşma olmuş mu?" sorusunu yönelterek, anlaşmanın varlığının tartışmalı olduğunu belirtiyor. Botaş ve Enerji Bakanlığı'nın web sitelerinde ise anlaşmanın varlığı kabul ediliyor ancak "belirsizliği" vurgulanıyor.Önemli olan önceki gün Türkiye'ye gelen Gazprom Başkanı Alexey Miller'in "Rusya kartını" açmadan önce, Güler'in Amerika'nın iteklemesiyle "Türkmen kozu" yaratmasıydı. Anlaşma olmuş mu? Türkmen doğal gazının Türkiye'den Avrupa pazarlarına açılması ilk olarak 1991 yılında gündeme geldi. 20 Mayıs 1999 tarihinde ise son "anlaşma" imzalandı. 16 milyar metreküpü iç piyasa, 14 milyar metreküpü ise Avrupa'ya ihraç etmek üzere "Hazar Geçişli Türkmenistan - Avrupa Doğal Gaz Hattı Anlaşması" olarak isimlendiren proje, Bechtel-General Electric Capital ve Shell'in kurduğu (Pipeline Solutions Group (PSG) liderliğinde bin konsorsiyum tarafından yürütülecekti.Türkmenistan'ın PSG'ye verdiği Görevlendirme Mektubu'nun (Mandate Letter) geçerlilik süresi 19 Şubat 2000 tarihi itibarıyla sona erdi. Türkmen tarafının yetkilendirme süresini uzatmaması nedeniyle, GE Capital ve Bechtel firmaları, PSG Konsorsiyumu'ndan çekildiler.Türkiye'nin Rusya ile üç ayrı hattan ve üç ayrı zamanda süresi dolan toplam 30 milyar metreküplük doğalgaz kontratı bulunuyor. 30 yıl vadeli Türkmenistan kontratı gerçekleşseydi, 30 milyar metreküp kapasitesi ile tek hattan "en büyük" bağlantı olacaktı. syilmaz@milliyet.com.tr En büyük kontrat