Etibank yetkilileri 1993te trona kartelini oluşturan FMC Wyoming Corporation - ABD, Solvay - Belçika ve Canadian Oxy firmasına proje ve fizibilite oluşturmak için yetki verdi.Kartel, Beypazarında 14 yıl araştırma yaptı ve 1997de "olumsuz" rapor verdi.Eti Holding, 1998de Beypazarı trona yataklarını kiraya vermek üzere ihale açtı. İhaleye Demir Export, Süzer - STFA, Park - Bayındır grupları katıldı. Kazanan Park - Bayındır konsorsiyumu oldu. Yüzde 37şer hisseyle kurulan Eti Soda şirketine, yüzde 26 hisseyle de Eti Holding girdi.18 Ağustos 1998de Yüksek Planlama Kurulu (YPK) kararı ile Eti Soda AŞ kuruldu.Ortaklar "ne yapacaklarını" tartışılırken, Aralık 2000 tarihinde Bayındır Grubu, Romanyadaki krizin faturasını Vakıfbanka çıkardı. Vakıfbank da Bayındır Grubunun ortaklıktaki yüzde 37 hissesini satın aldı!..Fizibilite çalışmaları başladı. Amerikada çalışmakta olan 9 tesisten, 8ine mühendislik ve müşavirlik hizmeti veren Amerikan Kvaerner Metals, Beypazarı trona madeni için 300 milyon dolar yatırım gerektiğini belirten raporunu 2001de tamamladı.Ancak kira sözleşmesine bir türlü geçilemedi. Oysa bu anlaşmalara göre, Eti Soda üretimi yapacak ve dört yıl sonra yılda 4 milyon dolar kira ödeyecekti.Bu süre içinde Vakıfbank, Bayındırdan aldığı yüzde 37 hissenin, yüzde 35ini Parka sattı.Turgay Cinerin Yönetim Kurulu Başkanı olduğu Park Grubu, kira anlaşması ve yatırım kararının peşine düştü.Bu süreçte Park Grubu Basın ve Halkla İlişkiler Genel Koorditörlüğüne ordudan emekli pilot Osman Akagündüz atandı. Orduda yüksek düzeyde iletişim görevleri alan Akagündüz, uluslararası deneyimi ve bilgisini ortaya koyan çalışmalar yaptı.Amerikanın Wyoming eyaletinde torana yataklarına sahip olan ABD yönetiminin, Hindistan başta olmak üzere, dünyada sergilediği oyunları açığa çıkardı.29 Nisan 2002de madencilikten sorumlu DSPli Devlet Bakanı Şükrü Sina Gürel, bor madeni ile ilgili olarak uç ürün üretiminde özel sektöre yeşil ışık yakan bir açıklama yaptı.Aradan 11 gün geçtikten sonra da Eti Soda ile Eti Holding arasında beklenen kira sözleşmesi imzalandı. Eti Sodanın büyük iki ortağı kalmıştı: Yüzde 72 Park, yüzde 26 Eti Holding...Önümüzdeki 4 yılda trona madeninden üretilen doğal soda külü piyasaya girmiş olacak. Eti Holding bu tarihten itibaren kira bedelini alacak. Ayrıca yatırım için gerekli olan paya iştirak etmese de, hakkı saklı kalacak ve cirodan yüzde 6 pay alacak.30 yılda, Türkiyeye 4.2 milyar dolar katma değer yaratacak tesiste, bin 500 kişi çalışacak. Ağırlıklı olarak cam sanayii nde, ardından kimya ve deterjan sanayiinde katkı olarak kullanılan soda külü, Türkiyede ilk kez bu tesislerde doğal olarak üretilmiş olacak. Bugüne kadar Şişe Cam, Mersinde kurduğu tesiste sentetik soda külü üretiyordu. Yılda 500 bin ton üretilen sentetik soda külünün fiyatı, doğal soda külüne göre 6 kat pahalıydı.Artık dünyanın en büyük işlenebilir trona rezervine sahip ülkesi ABD, Avrupa pazarında tekel olamayacak. ABDnin yılda 2 milyon ton soda külü sattığı piyasa, 1 milyon ton kapasiteye sahip Beypazarına da açılmış olacak. Eti Soda, Eti Holding ile kiracı - ortak ilişkisi kurarak bir ilki gerçekleştirmiş oldu. Madencilerin önü açıldı... Bakalım bu kapıdan kimler gerecek? syilmaz@milliyet.com.tr Uzun bir hikâye... Bundan 23 yıl öncesine uzanıyor. MTA Türkiyede ilk kez, 1979da Ankaranın Beypazarı ilçesinde trona madeni buldu. Rezerv çalışmaları yapıldı ve maden 1983te o günkü adıyla Etibanka devredildi.