Liberal Düşünce dergisi

LİBERAL Düşünce dergisinin yeni sayısı bilimsel makalelerle dolu, ansiklopedi boyunda 240 sayfa. (www.liberal.org.tr)
Kenneth Minogue'nin "Liberal Demokrasi Hıristiyan Bir Medeniyetten Nasıl Doğdu?" makalesi son derece öğretici.
Bizde dinle toplum yapısı ve siyaset arasındaki ilişkileri konusunda araştırmalar azdır, klişecilik egemendir. Anayasa Mahkememiz bile, İslam ve Hıristiyanlık farklıdır, öyleyse bizde laiklik daha sıkı olmalıdır anlamında bir gerekçe yazabilmiştir!
Minogue, asıl belirleyici faktörün "artan ticaret ve dolayısıyla teknolojik ilerleme" olduğunu belirtiyor. Bunun eseri olarak:
"18. yüzyılda Locke, Voltaire, Adam Smith, Rousseau, Bentham, J. S. Mill gibi filozoflar modern dünya görüşünün gerektirdiği neticeleri geliştirirken liberalizm ortaya çıktı. Liberalizm tek bir doktrin değildi..." (Sf. 6)
Biz ticarileşmenin zihniyet dünyamızı nasıl etkilediğini biliyor muyuz?
***
BİZİM modernleşmemiz Fransız modelinden esinledi. Değişik ve daha başarılı modelleri (mesela Japon) incelemediğimiz için, modernleşme anlayışımız 'gardırob'a sıkıştı.
Değerli siyaset bilimci Prof. Ömer Çaha "Amerikan Modeli: İnanç ile Özgürlüğün Buluşması" adlı makalesinde farklı bir modeli anlatıyor.
Amerika'yı "Püriten" (sıkı dindar) Protestanlarla liberaller el ele kurdu: Liberal felsefe ve Protestan dindarlığı. (Sf. 15)
Siyaset biliminin öncüsü Tocqueville diyor ki:
"Fransa'da özgürlüğün ruhu ile dinin ruhunun daima karşıt yönlerde seyrettiğini gördüm. Oysa Amerika'da ikisinin dostça bir arada bulunduğunu ve birlikte ülkeye hizmet ettiklerini gördüm." (Sf. 21)
Amerika dünyanın en dindar modern toplumu. Dinler, kamusal alanda da özgür. Üniversite dahil, eğitimin yüzde 60'ı cemaat kökenli.
Ama aristokrasi ve felsefe derinliği olmadığı için, "Avrupa'nın inceliği" yok, mimarisinde "estetikten ziyade heybet" var! Dış politikada kaba kuvvet eğilimi güçlü. (Sf. 38 vd.)
Amerika'da en laikleşmiş dini gruplar, Yahudiler ve Müslümanlar! Yazar bunun iki sebebi olduğunu söylüyor. (Bkz. sf. 31)
***
ROBERT B. Fowler ve arkadaşlarının "Modern Amerikan Toplumunda Din ve Siyasal Kültür" makalesinden öğreniyoruz ki, ahirete inanlar Amerika'da yüzde 70, en keskin laikliğin uygulandığı Fransa'da yüzde 66, 'muhafazakar' İngiltere'de yüzde 28! Neden acaba? (Sf. 46)
Vatikan 1965'te kuralları yumuşatan bir reform yapmış. Bu, Katolisizmin hem yayılmasına hem dindarlık dozunun azalmasına yol açmış! Neden acaba? (Sf. 62)
Chandran Kukuthas'ın "Liberal Bir toplumda İlliberal Unsurlara Musama Gösterilebilir mi?" makalesini, bizim "militan demokrat" etiketli Jakobenlere tavsiye ederim.
Otoriter sağ kökenli liberal Prof. Atilla Yayla'nın, otoriter sol kökenli liberal yazar Gülay Göktürk'le sohbeti... Bireyi totaliter makinenin kişiliksiz bir vidası haline getiren "sık dokulu" ideoloji ve örgütlerden, bireyin özgürlüğünü kutsayan liberalizme dönüşüm! (Sf. 77 vd.)
Ve Mete Tunçay'ın "Kemalizm Üzerine" sohbetini mutlaka okumak lazım; okumamak eksikliktir! (Sf. 147)