ABD’de yaşanan finansal kriz nedeniyle siyaset felsefesiyle yeniden tanıştık. İyi mi, kötü mü bilmiyorum. Karl Marx ve Friedrich Engels’in kemikleri sızlıyor olmalı. Komünist Manifesto 1848’te yayımlandı. Kapitalizm ve Sosyalizm arasındaki çatışma kuşaklar boyu sürdü. Gün geldi kan döküldü, gün geldi duvarlar örüldü... Soğuk savaş kanımızı dondurdu. Sonra birden her şey duruldu. Dinimiz imanımız para oldu. Felsefe de, siyaset de paraya döndü. Türeyen ‘nöbetçi’ siyasetçiler içimizi kuruttu.
İki farklı görüşün bugün nerede ayrıldıklarını anlayana aşkolsun. Bu kez beyaz yaka kan döküyor. Korkum maviyi de vurması. İnsan kaynakları müdürleri önleminizi alıyor musunuz? Hani, “Biz 2001’den şerbetliyiz” muhabbetleri yapılıyor ya, 2001’de sınıfta kalmıştınız unutmadık. Doldur boşalt olur mu yine?
Sovyetler’in çökmesiyle komünizmin yıkılışını kutladık. Fukuyama gibi ‘nöbetçi’ toplum bilimciler, siyasetçiler, gelecek bilimciler, günü liberalizmin zaferi diye yorumladı. Meğer yorum/analiz hatası yapmışlar. Bugün Rusya’nın döviz rezervi, benim diyen tüm kapitalist ülkelerden fazla. İzlanda’yı bile çöküşten kurtardı. Mafya ve kara parası çok biliyoruz, ama kayda geçen zenginlik bile azımsanacak gibi değil. Rusya artık kapitalist. Bazılarına göre ABD ve Batı Avrupa ülkeleri artık sosyalist.
İzlanda hükümeti ülkenin ikinci büyük bankasına el koydu. ABD bu yıl içinde Silver State, First National Bank of Nevada, IndyMac, Columbian Bank and Trust of Kansas, Florida`s First Priority Bank, First National Bank of Nevada, Newport Beach, First Heritage Bank, IndyMac Bancorp, Staples, First Integrity Bank, ANB Financial, Hume Bank, Douglass National Bank, Washington Mutual, Fannie ve Freddie’ye el koydu... Yalnızca Washington Mutual’ın çalışan sayısı 43 bin 198... Avrupa’da Fortis’in yüzde 49’u kamuya geçti. İngiliz hükümeti Bradford&Bingley’e el koydu. Fransa ve Lüksemburg Dexia’yı kısmen kamulaştırdı.
Bu çöküşten çok kısa bir süre önce kapitalizmin simgesi Bill Gates, Time dergisine kapak oldu. Konu “Kapitalizm daha yaratıcı kılınabilir mi?” Yaratıcı kapitalizm öneriyor Gates!
GATES GEÇ Mİ KALDI?
Gates’e göre kapitalizm milyarlarca insanın hayatını iyileştirdi. Fakat bir o kadarını da dışarıda bıraktı. Yoksulluğa saplanıp kaldılar. Yoksullara yardımda devletler ile sivil toplum örgütleri eksik ve yavaş, bunu teknolojik inovasyon becerisine sahip şirketler yapmalı. Özetle serbest piyasa aktörlerinin üzerinden insanlığı kapitalist sistemin içine dahil edecek yeni yollar bulmalıyız, diyor.
Kimileriniz bu satırları okuyunca, “Gates abim geç kaldı, artık fakiri kurtaracak banka da yok. Hepimiz fakiriz. Bizi kim kurtaracak?” diye sorabilir. Ben bu krizin yeni zenginler yarattığını, bazı zenginleri daha zengin kıldığını, fakiri daha da fazla ezdiğini düşünenlerden yanayım. Sıkı bir kapitalizm içindeyiz. Adı ne olursa olsun yaratıcı hale getirmek şart.
Gates günah çıkarmak için mi yoksa, “Kefenin cebi yok, biraz hayır yapayım” diyerek mi sarıldığı bu ‘yaratıcı’ düşünceye, bir barda müzik adamı Bono’yla içerken ulaşmış. İçkileri devirirken Bono tanıdığı ne kadar CEO ve patron varsa aramış, şirket kârlarının bir bölümünü AIDS’le mücadelede RED kampanyası için talep etmiş. Son bir buçuk yılda hasılat 100 milyon dolar. Yoksul ülkelerde 80 bin insana ilaç, 1,6 milyon insanın HIV testinden geçmesini sağlamış.
Gates şunu eklemeyi unutmuyor: “Benim yaratıcı kapitalizm hakkında konuşmam tuhaf görünebilir. Yaratıcı kapitalizm ekonominin kısa dönemde geçirdiği düşüşlere, krizlere bir çözüm değil. Bu uzun dönemde birçok insanın yüz yıllık yaşam kalitesinde iyileşmeyi yakalamasına bir cevap.”
Sorunlarımıza karşın insanlığın refah içinde olduğu gerçek. Bugün dünden daha iyi. Sorun şu, iyiye gidiş yeterince hızlı değil ve herkes için değil. Şu işe bakın ABD, 11 Eylül’de terörü nasıl keşfettiyse bu krizde sosyalizmi keşfetti ve tartışmaya başladı... Kendini inkâr etti.
Krizler sıklaştı ve çareler tükeniyor, müdahale biçimleri değişmek zorunda. Ezberi bozmak zorundayız.
