Nihai zafer Lozan’la geldi

Yeni Türk Devleti’nin kuruluşu ile parçalanmak istenen vatanın kurtuluşunun uluslararası arenadaki senedi niteliğindeki Lozan Barış Antlaşması’nın dün 96’ncı yıl dönümü kutlandı. İsviçre’nin Lozan kentinde 21 Kasım 1922’de başlayan ve kesintiye uğrayarak yaklaşık 9 ay süren müzakere döneminin ardından Antlaşma 24 Temmuz 1923’de imzalandı.

Milli Mücadele 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkışıyla başladı. Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas kongrelerinin ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı. Karargâhı Ankara’da kurulan Milli Mücadele ile düşman güçleri Sakarya nehri hattından öteye geçirilmedi. 1921 yazındaki Sakarya Savaşı ile
Yunan Büyük Taarruzu durduruldu. Büyük zafer, 26 Ağustos 1922’de başlayan ve 30 Ağustos 1922’de sona eren Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile elde edildi. Zafere rağmen İstanbul ve Çanakkale Boğazı hâlâ İtilaf Devletleri’nin elindeydi. Büyük savaş kazanılmış ancak henüz kurtuluş tam anlamıyla sağlanamamıştı.

İnönü gitti

Diplomatik temasların ardından 3 Ekim 1922’de Mudanya Konferansı toplandı. Mudanya’da uzlaşma sağlanmasıyla yeni bir savaşa girilmeden barış konferansına gidilmesinin yolu açıldı. Lozan Konferansı, 21 Kasım 1922’de İsviçre’nin Lozan kentinde göl kenarındaki Şato Oteli’nde başladı. Türk heyetinin baş delegesi Dışişleri Bakanı İsmet İnönü idi. Sağlık Bakanı Rıza Nur ile Maliye Bakanı Hasan Saka’nın delege olduğu heyette, Münir Ertegün, Ahmet Muhtar Çilli, Veli Saltık, Zülfü Tigrel, Zekai Apaydın, Mahmut Celal Bayar, Şefik Basman, Seniyettin Başak, Şefket Doğruker, Tevfik Bıyıklıoğlu, Tahir Taner, Nusret Metya, Hikmet Bayur, Zühtü İlham, Fuat Ağralı, Mustafa Şeref Özkan, Şükrü
Kaya, Hamit Hasancan, Cavit Bey, Hayım Naum ve Baha Bey de danışman olarak görev aldı:

21 Kasım’da açılış töreni yapılan konferans, 22 Kasım’da çalışmalarına başladı. Görüşülen ilk konu sınırlardı. Bunun içinde de Batı Trakya konusu, Suriye ve Irak sınırı sorunları öne çıkıyordu. Türk heyetinin en önemli direnişlerinden birini de kapitülasyonlar konusu oluşturdu. Yeni Türk devleti, iktisadi bağımsızlığından ödün vermiyordu. Oluşan anlaşmazlıklar nedeniyle görüşmeler 4 Şubat 1923’te kesildi. İsmet Paşa, Romanya üzerinden Türkiye’ye döndü. Lozan Barış Konferansı, ikinci dönem çalışmalarına 23 Nisan 1923’te başladı. Çetin müzakerelere sahne olan konferansın ardından antlaşma ancak 24 Temmuz 1923’te imzalanabildi.

İlk imza İsmet Paşa’dan

Antlaşmanın imza töreni, Lozan Üniversitesi’nin tören salonunda yapıldı. Antlaşma; Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, arasında imzalandı. Ek sözleşme ve protokollerde ise bu devletlere ilave olarak SSCB, Belçika, Portekiz ve Bulgaristan delegelerinin imzaları da yer aldı. İlk imzayı Türk heyetinin başkanı İsmet Paşa, saat 15.09’da attı. Bu aynı zamanda zaferi kimin kazandığını göstergesiydi.

Türk askeri İstanbul’a girdi

Lozan’da antlaşmanın ana başlıkları şu konulardan oluştu: Batı ve güney batı sınırları, güney sınırları, kapitülasyonlar sorunu, azınlıklar sorunu, Boğazlar sorunu, harp tazminatı, borçlar sorunu, Türk ve Rum ahalinin değiştirilmesi (mübadele). Antlaşma, TBMM’de 23 Ağustos 1923’te onaylandı. Askeri zaferin ardından diplomatik zafer de elde edilmişti. İtilaf Devletleri’ne İstanbul’dan askeri güçlerini çekmeleri için ültimatom verildi. İtilaf güçlerinin son askerleri 2 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldı. Türk askeri, 6 Ekim 1923’te İstanbul’a törenle girdi. Hazırlanan Tak’ın üzerinde, “Elhamdülillah, vatan müdafilerine İstanbul şehrinin nişan-ı ihtiram ve şükranı” yazıyordu.

‘Zaferin belgesi’

CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının 96’ncı yılını kutladı. Kılıçdaroğlu, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda “Kurtuluş Savaşı’nın zafer belgesi, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin tapu senedi Lozan Barış Antlaşması’nın 96’ncı yılı kutlu olsun” ifadelerini kullandı. Kılıçdaroğlu’nun
paylaşımında Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü’nün görüntülerinin bulunduğu bir video da yer aldı.