Afrika kökenli Türklerin kadim geleneği Dana Bayramı, İzmir’de yaşatılmaya devam ediyor. Geçtiğimiz cumartesi ve pazar günü 13’üncüsü düzenlenen Dana Bayramı kutlamalarında Kıbrıs Şehitleri Caddesi’nde düzenlenen Dana Korteji görülmeye değerdi. Kıbrıs Şehitleri Caddesi’nde toplanan İzmirli Afro-Türkler Afrika kültürüne ait kıyafetler ve maskelerle cadde boyunca dans ederek yürüdü. Kortej öncesinde açılan fotoğraf sergisi, slayt gösterisi ve panel de büyük ilgi gördü. Panelin katılımcılarından biri de İzmir kent tarihine önemli katkılar koyan değerli dostum Mustafa Üzel’di. Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, Konak Belediye Başkanı Abdül Batur ve çok sayıda İzmirli’nin de katıldığı kortej yürüyüşü, Afro-Türk ritm ve dans grubunun coşkulu ezgileri ve danslarıyla sona erdi.
Dana Bayramı kökleri Afrika’ya kadar dayanan yüzlerce hatta belki de binlerce yıllık bir gelenek. 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar geçen süreçte Türkiye’ye köle, işçi ya da asker olarak getirilen Afrika kökenlilerin bu topraklara taşıdığı bir kültür. En çok da İzmir ve çevresine yerleşmişler Afrika kökenli Türkler. Dana Bayramı onları geçmişleriyle bağlayan elde kalan tek gelenekleri.
Osmanlı döneminde de Dana Bayramı kutlamaları varmış. Godya adlı parçalanmış aileleri birleştiren, kimsesiz çocuklara sahip çıkan, yoksullara yardımcı olan ve ayrıca şifacı özelliklere de sahip olan topluluk lideri durumundaki bilge kadınlar Dana Bayramlarının da önderliğini yaparlarmış. Afrika kıtasının farklı bölgelerinden Osmanlı’ya köle olarak getirilen Afrikalılarla birlikte Dana Bayramı da kent kültürünün bir parçası haline gelmiş.
Özgürlüklerine kavuştuktan sonra İzmir ve çevresinde yaşamlarını sürdüren Afrika asıllı Türkler Afrika’daki atalarının yağmur mevsimi öncesinde düzenledikleri bereket şenliklerini, İzmir’de ‘Dana Bayramı’ adıyla kutlamaya başlamışlar. Kadim Afrika halklarının (Nijer-Yoruba) en eski kültürel miraslarından biri olan Dana Bayramı, bugün artık İzmir ve çevresinde yaşayan Afrika kökenli Türklere ait bir kültür değeri durumunda. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarına kadar sürdürülen bu etkinlikler tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ilişkin kanuna dayanılarak yasaklanmış ama özellikle Torbalı çevresindeki köylerde 1950’lere kadar gizlice devam etmiş. Dana Bayramı 2006 yılında Afrikalılar Kültür ve Dayanışma Derneği’nin kurulmasıyla birlikte ‘Bahar Şenliği Etkinlikleri’ olarak 2007 yılında yeniden canlandırılmaya başlanmış. Dana Bayramı günümüzde uluslararası olarak düzenleniyor.
Tuhaf ama çok güzel değil mi? Binlerce kilometre ötedeki Afrika’nın kadim bir geleneğine İzmir sahip çıkmış ve İzmir’de yaşatılmaya devam ediyor.
Havasından mıdır, suyundan mıdır bilinmez ama İzmir böyledir işte…
Siz bir adım gelin yeter. İzmir size koşar. Sıcacık sarar sarmalar sizi.
Son bir not: Mustafa Üzel’in Afrika kökenli Türkleri konu alan “Arapsaçı” adlı kitabını okumanızı tavsiye ederim.
