Sandığa gidilmedi, oy saymak için makine icat edildi! Asırlar sonra dikkat çeken sonuç
04.04.2023 - 11:41 | Son Güncellenme:
Modern demokrasilerin vatandaşları seçim günü oy kullanmak için başta sandığa gitmek olmak üzere çeşitli yöntem ve teknolojiler kullanıyor. Peki bu durum eski zamanlarda nasıldı? Tarihçiler, eski çağlarda demokrasi ve yarı demokrasiyi yönetim şekli olarak belirlemiş olan bazı toplulukları inceledi ve ilgi çekici sonuçlara ulaştı. İşte Antik dönemdeki demokrasinin işleyiş şekli.
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr - Yunanca 'demokratia' (halkın gücü) anlamına gelen demokrasi, hem Atina şehir devletinde hem de Roma'da sadece erkek vatandaşların katılımıyla sınırlı bir yönetim sistemiydi. Bu dönemde kadınların ve kölelerin oy kullanma hakkı bulunmuyordu. ABD'deki Indiana Üniversitesi'nde erken dönem demokrasileri konusunda uzmanlaşmış olan tarih profesörü Eric Robinson, Antik Yunan'da çok az seçim yapıldığını çünkü Atinalılar için yöneticileri seçmenin en demokratik yolunun seçimler olmadığını ifade ederek, "Bir demokrasinin tam anlamıyla yürümesi için sadece zenginlerin değil herkese hitap etmesi gerekiyordu ve yönetenleri rastgele seçmesi gerekiyordu" dedi. Peki Antik dönemde demokrasi tam olarak nasıl işliyordu? İşte cevabı.
HAKSIZLIĞIN ÖNÜNE GEÇMEK İÇİN MAKİNE İCAT ETTİLER
Atinalılar, Atina'nın yönetilmesinde önemli bir pay sahibi olan 500'ler Meclisi'nde kimin görev yapacağına karar vermek için özel bir sistem kullandı. Konsey, Atina'da bulunan 10 büyük ailenin kendi içinde seçip görevlendirdiği 50’şer üyenin bir araya gelmesinden oluşturuluyordu.
Yöneticilerin seçilmesi sırasında her türlü adam kayırma ve haksızlığın önüne geçebilmek için 'kleroterion' isimli ilkel ama dönemine nazaran oldukça ileri bir makine icat edildi.
Kleroterion
'ONLAR BİZİM GİBİ SANDIĞA GİTMEDİLER'
Atina'da tüm yasalar ve davalar, her erkek vatandaşın söz sahibi olduğu devasa bir demokratik yapı olan mecliste düzenlenen oturumlarla kararlaştırılıyordu. Oturumlar sırasında meclise binlerce kişi katılılırdı. San Diego Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler profesörü olan Del Dickson, meclisteki görünümü şu sözlerle anlattı:
"Yunanlılar bizim yaptığımız gibi sandığa gitmediler veya bir okula gidip oy pusulası işaretlemediler. Seçim yapmanız için bizzat mecliste bulunmanız gerekiyordu. Gidip diğer vatandaşlarla bir araya geliyordunuz ve o gün meseleleri karara bağlıyordunuz."
'KENDİLERİNE VERİLEN TAŞLARLA OY KULLANIYORLARDI'
Antik Yunan'daki seçimlere ilişkin açıklamalarına devam eden Del Dickson, diğer önemli kuralları şöyle sıraladı: "Her vatandaş meclise istediği gibi hitap edebilir ve açık bir şekilde ellerini kaldırarak oylamaya katılabilirdi. Çoğunluğun kararı nihai karar olurdu. Kurayla seçilen 9 başkan toplantı tutanakları tutar ve oyları tespit ederlerdi."
Kurayla seçilen kişilerin etki altında kalmaması için bazı önlemler alındığını söyleyen Dickson, "Mesela kurul üyeleri sabah toplantıdan hemen önce seçilirdi. Bu yüzden onlara rüşvet vermek gerçekten zor olurdu. Meclis, kanun çıkarmanın yanı sıra Atina'daki tüm ceza ve hukuk davalarında hükümler verdi. Bu amaçla yapılan oturumlarda oylamanın usule uygun şekilde yapıldığını tespit etmesi için meclis içinden bir üye seçiyordu. Aynı zamanda şehir içinde tehlikeli biçimde güçlenen ve meclise etki edebilecek kişiler de oylama yoluyla şehirden 10 yıllığına sürgün edilebiliyordu. Diğer oylamalar halka açık şekilde yapılırken bu tarz durumlarda oylama gizli yapılıyordu ve katılımcılar kararlarını kendilerine verilen taşları kullanarak oy kullanıyordu" dedi.
SPARTA'DAKİ İŞLEYİŞ NASILDI?
Yunan şehir devletlerinde meclislerin farklı işleyiş şekilleri olduğunu ifade eden Eric Robinson, "Bu duruma Sparta şehir devletindeki işleyiş örnek verilebilir. Tam anlamıyla demokratik olmayan ama bazı demokratik hususlar içeren Sparta, Agiad ve Eurypontid hanedanından gelen iki kral tarafından yönetilirdi. Her iki hanedan da atalarını Herakles'e dayandırır ve devlet yönetiminde eşit hak iddiasında bulunurdu. Bununla birlikte Gerousia konseyi bulunurdu. Yaşlılar konseyi olarak tanımlanabilecek bu yapı ömür boyu bu kurulda olmak üzere asil aile üyelerinden seçilen 60 yaşının üzerindeki 28 kişiden ve iki kraldan oluşurdu" diyerek Sparta’daki işleyişi anlattı.
'OYLAMAYI ALKIŞLARLA YAPTILAR'
Yaşlılar konseyinde oluşan boşlukların doldurulması için Spartalıların alkışlarla oylama yaptığını söyleyen Eric Robinson, "Boş koltukların doldurulması için alkışlarla oylama yaptılar. Seçim yapılacağında her aday büyük bir toplantı salonuna giriyor ve odadaki insanlar seçeceği adayı alkışlayarak oy kullanıyordu. Odanın dışında bulunan bir juri ise kazananı seçmek için gürültüyü karşılaştırırdı" dedi.
'ROMA'DA SINIF FARKI VARDI'
Atina’da uygulanan sisteme göre Roma Cumhuriyeti’nde farklılıklar olduğuna dikkat çeken Del Dickson, seçmenlerin sınıflara bölündüğünü ve bu durumun üst sınıftaki insanlar için avantajlı olduğunu dile getirerek şunları ekledi:
"Atina gibi dev bir mecliste oy kullanmak yerine Romalıların üç meclisi vardı. İlki, Centuriate Meclisi (Halk Meclisi) olarak adlandırılıyordu ve burada Roma'da yüksek makamlarda görev alacak kişiler seçiyordu. Bu meclis aynı zamanda savaş ilan etmekten sorumlu meclisti. 193 üyesi olan mecliste oylamalar çoğunluğuna ulaşılır ulaşılmaz oy sayımı durdurulurdu. Dolayısıyla tüm zenginler bir yasa tasarısının geçmesini veya seçilmesini istedikleri kişiyi bir blok olarak oy kullanıp seçebiliyordu ve bu alt sınıfları olumsuz etkiliyordu."
Diğer iki Roma meclisinin Kabile Meclisi ve Pleb Konseyi olarak adlandırıldığını dile getiren Dickson, "Her iki meclisteki üyeler yaşadıkları coğrafi bölgelere göre seçilirdi. Bu bir nevi günümüzde her eyaletin eşit temsile sahip olduğu ABD senatosuna benziyordu" diye konuştu.
