Türkiye İnsani Gelişme Endeksi’nde 79’uncu sırada

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) İnsani Gelişme Endeksi’ne (İGE) göre yüksek gelir düzeyine karşın Türkiye’nin hala eğitim ve sağlık hizmet alanlarında yapması gerekenler bulunuyor. İGE’ye göre 182 ülke arasında 79’uncu sırada yer alan Türkiye’de, ilköğretim, ikinci ve üçüncü öğretime brüt kayıt olma oranı yüzde 77.1 iken, yetişkinlerde okuma yazma oranı yüzde 88.7. Türkiye’de ortalama ömür ise 71.7 yıl.

UNDP Türkiye, yüksek gelir düzeyine karşın hala eğitim ve sağlık hizmetleri alanlarında yapması gerekenler olduğuna işaret eden yıllık İnsani Gelişme Endeksi’ni yayınladı.

Yüksek insani gelişim kategorisinde yer alan Türkiye, 2009 İGE’ye göre 182 ülke arasında 79’uncu sırada yer aldı. İGE ortalama insani gelişme düzeyini sağlıklı ve uzun bir yaşam, bilgiye erişim ve iyi bir yaşam standardı olmak üzere üç temel boyutta uzun vadeli ilerlemeyi gözlemleyen özet bir ölçüt. Bu üç temel boyut, sırasıyla ortalama ömür yetişkinlerde okur yazarlık ve ilköğretim brüt kayıt olma oranı ve alım gücü paritesinin 1 dolar karşılığı kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) ile ölçülüyor.

Endekse göre, Türkiye’de ilköğretim, ikinci öğretim ve üçüncü öğretime brüt kayıt olma oranı yüzde 77.1, yetişkinlerde okur yazarlık oranları yüzde 88.7 iken, ortalama ömür 71.7 yıl. Kişi başına düşen GSYH ise 12 bin 955 dolar. Tüm bu veriler, 0,806’lık bir İnsani Gelişme Endeksi değerini oluşturuyor. Bununla beraber, endekste daha düşük kişi başına düşen GSYH değerlerine karşın sıralamada Türkiye’nin üzerinde yer alan ülkeler var. Örneğin Bosna Hersek’te kişi başına düşen GSYH 7 bin 764 ABD doları ile Türkiye’ninkinden daha düşük olsa da bu ülke endekste Türkiye’nin üç sıra üstünde yer alıyor. Sıralamanın bu şekilde olması büyük ölçüde Bosna Hersek’te yetişkinlerde okur yazarlık oranının yüzde 96.7 ile Türkiye’deki orandan yüzde 88.7 daha yüksek olmasına dayanıyor. Bu durumda Türkiye’de insani yatırım yapmaya devam edilmesi gerektiğine işaret ediyor.

İNSANİ GELİŞME RAPORUNA GÖRE TÜRKİYE 135 ÜLKE’DEN 40’INCI SIRADA İGE’nin yanı sıra, İnsani Gelişme Raporu yoksulluk, cinsiyet gibi diğer endeksleri de kapsıyor. Yoksulluğun günde 1.25 dolar ile ölçülmesine çok yönlü bir alternatif sunan İnsani Yoksulluk Endeksi Türkiye’yi 135 ülkeden 40’ıncı olarak sıralasa da, kadınların ekonomik ve politik hayata aktif katılımını ölçen Cinsiyet Güçlendirme Ölçütü (GEM) tamamen farklı bir tablo çiziyor. GEM’e göre Türkiye 109 ülke arasında 101’inci sırada, yani sondan sekizinci sırada yer alıyor. Bu da Türkiye’de cinsiyet eşitliğinin güçlendirilmesi için daha fazla çaba harcanması gerektiğinin altını çiziyor.

UNDP’ye göre Türkiye temel insani gelişme göstergelerinde son 27 yıldır tutarlı bir şekilde ilerliyor. İnsani gelişmenin temelini oluşturan göstergelerde en fazla ilerlemeyi 1980-2007 yılları arasında gerçekleştirdi. Bu zaman zarfı içinde ortalama ömür yaklaşık 11 yıl yükseldi. Okur yazarlık oranı ve okula kaydolma oranlarında da yüzde 23’lük bir artış sağlandı. Satın alma gücü paritesine göre uyarlanmış kişi başına düşen GSYH’da yüzde 100 oranında arttı. Bu değişimler de İGE değerinin yükselmesini sağladı.