'Yerli desteği' yabancıya gitti

Sayıştay’ın Ticaret Bakanlığı’na yönelik 2018 denetim raporunda, Turquality destekleriyle ilgili önemli tespitler yer aldı. Turquality programına alınan ve hisselerinin çoğu yabancı şirketlere satılan firmaların devlet desteğinden faydalanmaya devam ettiği belirtilen raporda, “Bu durumun, 2006/4 sayılı Türk Ürünlerinin Yurtdışında Markalaşması, Türk Malı İmajının Yerleştirilmesi ve Turquality’nin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ’in amacına uymadığı kanaatine varılmıştır” denildi.

Türk malının imajı

Aynı konuya, 2015, 2016 ve 2017 Denetim Raporları’nda da yer verildiği anımsatılan raporda, “Kamu İdaresince, Tebliğ değişikliğine gidilmediği ve mevcut Tebliğ çalışmalarında da bu hususa değinilmediği anlaşılmıştır” ifadesi yer aldı. Turquality’nin markalaşma potansiyeli olan yerli firmaların kurumsallaşma ve gelişimlerini sağlayarak uluslararası pazarlarda global oyuncu olabilmeleri ve Türk malı imajının oluşturulması amacıyla oluşturulduğu anımsatılan raporda, şunlar kaydedildi: “Taşıdığı potansiyeli kullanıp, aldığı devlet desteğinden de faydalanarak markalaşmayı başaran ve bu haliyle global markalar tarafından dikkat çekecek noktaya gelen ve hatta onlar tarafından satın alınmak istenen Türk markaları için söz konusu destek programı, amacına ulaşmış ve görevini tamamlamış sayılmalıdır.” Bakanlık ise Turquality desteği alan şirketlerin sermayesinin yerli veya yabancı olması gerektiği gibi bir husus bulunmadığını ifade ederek, destek kapsamındaki markanın yabancı sermayece satın alınmasının markanın Türk markası olduğu algısını değiştirmediğini belirtti. Bakanlık, sermaye yapısı değişen markaların destek kapsamından çıkarılmasının Dünya Ticaret Örgütü nezdindeki anlaşmalarına halel getirebileceğini öne sürdü.

İsviçre çikolatası örneği

Yanıttan tatmin olmayan Sayıştay ise, bakanlığın belirttiği gibi olması halinde Türkiye’de faaliyet gösteren gıdadan, içecek ve tütüne, tekstil ürünlerinden kimyasal maddeye ya da makine ve teçhizattan, elektrikli optik aletlere ve motorlu kara taşıtlarına kadar üretim yapan yabancı firmaların da desteklenmesi gerekeceğini belirterek şunları kaydetti: “Yabancılara ait şirketlerin ve markaların desteklenmesinin, TTK ve 4875 sayılı Kanun’un getirdiği bir zorunluluk olduğu kanaatine varılacak olursa, örneğin Güney Kore markası olan ve Türkiye’de de üretilen otomobil markasının ya da yine Türkiye’de de üretim yapan Alman ya da İsviçreli çikolata markalarının destek başvurusu yapması halinde desteklenmesi gerekecektir ki, anılan Tebliğ ile Turquality programın amaç ve hedeflerinin böyle bir öngörüsünün olmadığı açıktır.”