Para politikasında maliyet kanalı
Geçtiğimiz hafta Koç Üniversitesi-TÜSİAD Ekonomik Araştırma Forumu tarafından düzenlediğimiz konferans çok verimli geçti. Konu Türkiye için oldukça kritik. Çünkü enflasyon-faiz ilişkisinin özü para politikasında maliyet kanalına dayanıyor.
Nedir maliyet kanalı? Maliyet kanalı para politikasının sadece talebi değil arzı da etkilediğini vurgulayan kanaldır. Geleneksel parasal aktarım mekanizması politika faizindeki bir artışın talebi azaltmak suretiyle uzun vadede enflasyonu düşüreceği prensibi üzerine kurulmuştur. Maliyet kanalı ise politika faizindeki aynı artışın bir taraftan da üretim maliyetlerini artırmak suretiyle arzı azaltacağını ve bu şekilde GSYH üzerinde daha büyük bir etki oluşacağını ileri sürer. Ancak maliyetlerdeki bu artış bir taraftan da enflasyonu yukarı iter. Peki, talep tarafından gelen etki enflasyonu azaltırken arz tarafından gelen etki enflasyonu artırırsa günün sonunda politika faizindeki artışın enflasyon üzerindeki net etkisi ne olur? Konferansta cevap bulmayı amaçladığımız soru bu idi.
Konferansın ana tema konuşmasını yapan dünyaca ünlü iktisatçı Lawrance Christiano önce mükemmel bir teorik çerçeve çizdi. Daha sonra yapılan çalışmalarda genel olarak politika faizindeki artışı takiben önce arz etkisinin devreye girerek fiyatların arttığını ancak uzun vadede talep etkilerinin baskın çıkarak enflasyonu düşürdüğünü belirtti. Ayrıca Türkiye gibi ara malı ithalatının çok olduğu ve dolayısıyla kısa vadeli finansman ihtiyacının dolar cinsinden belirlendiği ülkelerde merkez bankasının faizleri artırmak suretiyle üretim maliyetlerini artırmasının sınırlı olacağının altını çizdi.
Uzun vade...
Christiano’nun Türkiye ile ilgili bu tahminini yapılan çalışmalar da destekliyor. TCMB bünyesinde Yüncüler ve Öğünç imzalı araştırma finansman maliyetlerinin toplam firma maliyetleri içindeki payının yüzde 4’ün altında olduğuna işaret ediyor.
Işık Üniversitesi’nden Seda Demiralp ile yapmış olduğumuz bir diğer çalışma ise yine Ch3ristiano’nun öngörüleriyle tutarlı bir tablo çıkarıyor karşımıza. Şekilde politika faizinde görülen beklenmedik bir artışın TÜFE üzerindeki etkileri görülüyor. Politika faizindeki artışı takiben TÜFE’deki artış maliyet kanalını, ilk altı aydan sonra görülen düşüş ise uzun vadede baskın çıkan talep etkilerini belgeliyor.
Bütün bu tartışmalardan sonra konferanstan çıkan bilimsel sonuç merkez bankasının politika faizinde yapacağı bir artışın kısa vadede enflasyonu artırıyor gibi görünse de uzun vadede enflasyonu düşürebilmek için en uygun araç olduğu idi.
