Yeni bir afet bilinci için

Ceyda Ulukaya - 10 ilde yıkıma yol açan Kahramanmaraş merkezli depremlerden çıkarılacak birçok ders var. Bunlardan biri de, toplum olarak afet bilincimizi bir üst düzeye taşımanın gerekliliği. Bireysel önlemlerin ötesine geçerek afet öncesi ve sonrasında topluluk bilinciyle ve koordinasyon halinde hareket edebilmek, bu bilincin en önemli ayağı. Bunun için de başta mahalli düzeyde olmak üzere okul, iş yeri gibi günlük hayatın hemen her alanında rol üstlenecek gönüllülere ihtiyaç var. Tıpkı depremle ilgili hemen her konuda örnek teşkil eden Japonya’da olduğu gibi. “Japonya’da afet risk yönetimi üç temel alanda planlanıyor” diye anlatıyor ODTÜ Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Başkanı Doç. Dr. Meltem Şenol Balaban: “Kişisel farkındalık, karşılıklı çabalara dayanan topluluk farkındalığı ve ulusal-yerel yönetimleri kapsayan kamu farkındalığı. Üçü eşit düzeyde sorumluluk alırsa kapsayıcı bir güvenlik seviyesine ulaşılabilir. Çünkü bunu evde bireysel olarak ve ailenizle başka, okulda, işyerinde, hastanede ya da AVM’de başka bir bilinç ve planla uygularsınız, ki sadece planlanmış olması da yeterli değildir, sık sık tekrarlanan tatbikatlarla desteklenmelidir.”

Japonya’da tatbikat

Doç. Dr. Balaban, doktora çalışması için üç yıl geçirdiği Tokyo’da afet bilinci pratiklerini de yerinde deneyimleme fırsatı bulduğunu anlatıyor: “Afet bilinci eğitimlerinin başında ilk yardım ve yangın söndürme eğitimi geliyor. Ailede en az bir kişinin ilk yardım bilgisi olması çok önemli. Bunların ehliyet sınavına girerken alıp geçmek gibi kağıt üzerinde değil, bizzat uygulamalı olarak tatbikatlarla pekiştirilmesi gerekiyor. Tatbikatı birileri yapsın da mahalleli olarak izleyelim değil, aktif olarak o anı deneyimlememiz ve nerede eksik kaldığımızı görüp geliştirmemiz gerekiyor. Aksi halde afet anında soğukkanlı bir şekilde hareket edemez ve kendimizi birey ve topluluk olarak afete dayanıklı hale getiremeyiz.”

Her evde bir gönüllü

Japonya’da 1995’te gerçekleşen Kobe depreminin afet kültürünün gelişmesi için de milat olduğunu anlatıyor Balaban: “Bu depremden sonra her aileden en az bir kişinin mahallede afet gruplarına üye oluyor ve sonrasında başta kurtarma faaliyetleri olmak üzere afetlerde gönüllüler hayati rol oynamaya başlıyor, kurtardıkları kişi sayısı resmi görevlilerinkinin dört katına çıkıyor. Bu gerçekten müthiş bir potansiyel. Elbette en önemlisi yapısal riskleri ortadan kaldırmak, yani binaların depremde ayakta kalması. Ondan sonrasında asıl güçlendirmemiz gereken kısım tam da bu. Kurtarılmayı bekleyen kişiler olmamalıyız. Yapıların çökmediği senaryoda mahallelinin o kritik 72 saatte yapabileceği çok şey var.

İlk 72 saatin planı

Bunun bir örneğini yine Japonya’da katıldığım bir tayfun tatbikatından verebilirim: Su baskını yaşanma riskine karşı bulunduğumuz yeri tahliye etmemiz gerekiyordu. Plana uygun olarak önce mahalledeki küçük bir parka, ardından trenle daha büyük bir parka gittik. Bu küçük park portatif tuvaletler, su tankı, gerekli ekipmanların yanı sıra küçük bir mutfak dahi kurulabilecek donanıma sahipti ancak mahallelinin bunun için iş bölümü yapması gerekiyordu. İlk 72 saatte güvenli bir şekilde hayatta kalmanın koşulları düşünülmüş ve ona uygun olarak geliştirilen plan izlenmişti.”

Balaban, son depremlerin bizi alarma geçirmesi gerektiğini vurguluyor: “Deprem dışında başka tehlikeler de bundan sonra hayatımızda olacak. Çoklu tehlikelerin farkında olup hazırlıklı olmak adına toplum olarak yapabileceklerimizi konuşmalı ve bir an önce hayata geçirmeliyiz. Böylelikle fiziksel olarak dirençli yaşam alanları üretebilmenin yanında birey, topluluk ve kurumlar olarak afetlere dirençli toplumlar yaratabiliriz.”

Kadıköy Belediyesi, Afet Gönüllüsü eğitimlerini mahalli düzeyde planlıyor.

Kadıköy Belediyesi ekipleri Hatay’da 12 gün arama kurtarma çalışmalarına katıldı.

Mahalle tabanlı afet yönetimi

Kadıköy Belediyesi’nin 2020 İzmir depremi sonrası hayata geçirdiği Afet Gönüllüleri projesi, temel düzeyde afete hazırlık eğitiminin yanı sıra mahalli düzeyde örgütlü bir planlamayı kapsıyor. Mahalle tabanlı toplum afet yönetimi projesine göre ilk etapta amaç, afet bilinçlendirme eğitimlerinin yaygınlaşmasını sağladıktan sonra bir kapasite analizi gerçekleştirmek. Bunun için her mahalleden 15 kişilik gönüllü bir ekip, muhtarlıklar yardımıyla afet sonrası fayda sağlayabilecek fırın, eczane, sağlık merkezi gibi bilgileri toplayacak. Afet halinde mutfak ya da yardım alanı gibi amaçlarla kullanılabilecek alternatif toplanma alanları belirleyecek. Tüm bu bilgiler afet bilgi sistemi haritasına işlenecek. Bilgiler düzenli olarak güncellenecek ve afet planlarına rehberlik edecek şekilde paylaşılacak. Eğitimler ise sürekli olarak devam edecek.

Kadıköy Belediyesi Afet Yönetim Bürosu’ndan Hakan Özdemir, “Önce birey hazır olacak. Sonra birey ailesiyle birlikte hazır olacak. Sonra binaları hazır olacak. Sonra da mahallesi hazır olacak. O yüzden bireyler için afet bilinci eğitimi yapıyoruz. Bu eğitim kapsamında en temel bilgilerin yanı sıra uygulamalı yangın söndürme ve ilkyardım eğitimleri de var. Bu eğitim sonrasında kişiler arzu ederse, onlara hafif arama kurtarma eğitimi verip Kadıköy Belediyesi arama kurtarma takımına gönüllü üyelik kapısını da açıyoruz” diyor.

Afet Eğitim ve Bilinçlendirme Parkı’nda düzenlenen Afet Gönüllüsü eğitimlerine ve bireysel afet bilinci eğitimlerine katılmak için detaylara https://afet.kadikoy.bel.tr/adresinden ulaşmak mümkün.

Muhtarlıklarla iş birliği yapıyor

Mahalle Afet Gönüllüleri Derneği, ‘99 depremi sonrası muhtarlıklarla işbirliği halinde gelişen bir platform. Şu anda İstanbul’da Kağıthane, Bakırköy, Şişli, Zeytinburnu ilçelerinde aktif gönüllülere sahip. Başta deprem olmak üzere afetlere karşı mahalle esaslı bir örgütlenmenin gücüne inanıyor, bunun için çalışıyorlar. Derneğin verdiği 12 saatlik afet farkındalık eğitimini bireysel olarak ya da mahalleden gruplar halinde muhtarlıklar aracılığıyla talep etmek  mümkün. Eğitimler ücretsiz.

Kreşlere gidiyor

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Afet Eğitmenleri ekibi, kreş, ilk ve ortaokul ile lise düzeyinde öğrencilere, ayrıca talep eden kurumlara bir saatlik afet farkındalık eğitimi veriyor. Eğitimlerde, afet çantası hazırlama, evdeki eşyaları sabitleme gibi önlemler, deprem anında çök-kapan-tutun davranışı ve binayı güvenli şekilde tahliye etme yolları anlatılıyor. Eğitim taleplerini kdafetegitimi@ibb.gov.tr adresine iletmek mümkün.

Eğitmenlere eğitimi de var

AFAD, toplumun tamamını hedefleyen afet farkındalık eğitimlerinde, başta deprem olmak üzere afetlere yönelik doğru davranışların benimsenmesini amaçlıyor. Afete hazırlık, afet anı ve sonraki ilk anlar, yangın ve tahliye gibi temel bilgilerin verildiği eğitimlerin yanı sıra daha geniş kapsamlı eğitmen eğitimlerine de katılmak mümkün. 3 gün devam eden 24 saatlik bu eğitimin sonunda bir değerlendirme sınavı yapılıyor ve başarılı bulunanlar eğitmen sertifikası almaya hak kazanıyor.