‘Sadece yasakla başarıya ulaşmak mümkün değil’

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, başkanlığını yürüttüğü Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu’na (BMYK) ilişkin ilk kez Milliyet’e konuştu. Her türlü bağımlılıkla mücadelenin kararlılıkla sürdürüleceğini söyleyen Oktay, “Bağımlılıkla mücadele sadece tek yönlü ve tek taraflı yürütülebilecek bir mücadele değil. Sadece yasaklamalarla, adli ve idari tedbirlerle başarıya ulaşması ise kesinlikle mümkün değil. Dolayısıyla yürütülecek mücadele geçmişte olduğu gibi çok yönlü ve tüm stratejileri içerisinde barındıran bütüncül bir modelle devam ettirilecek” dedi.

Toplumu her türlü uyarıcı ve uyuşturucu madde kullanımından uzak tutmak hedefiyle, 2018-2023 Uyuşturucu ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı’nın 11 Mayıs 2018’de yayımlandığını hatırlatan Oktay, “Uyuşturucu ile mücadele çalışmaları dört temel basamakta yürütülüyor. Bunlar arz ile mücadele, talep ile mücadele, iletişim ve koordinasyon izleme değerlendirmedir. Bu basamaklar içinde yapılacak çalışmalar tek tek belirlendi ve bunların izlenmesi için yıllık hedefler ortaya konuldu” dedi.

‘Çok boyutlu alan’

Oktay, uyuşturucuyla mücadele politikası, BMYK’nın işleyişi ve önlemlere ilişkin özetle şöyle konuştu:

EN ÜST DÜZEYDE KARARLILIK: Bağımlılıkla mücadele çok boyutlu ve çok paydaşlı yürütülmesi gereken adli, idari, sosyal, tıbbi boyutları ve uluslararası yansımaları olan bir alan. Örneğin insanları ne kadar iyi tedavi ederseniz edin eğer tedavi merkezinden çıkar çıkmaz kolaylıkla uyuşturucuya erişebiliyorsa bunlara kaymayı önleyemezsiniz. Yine tedavi olan bir kişinin sosyal hayatını düzene sokamazsanız tüm çaba başarısızlıkla sonuçlanabilir.

Bu sebeple uyuşturucu ile mücadele çalışmalarının multi-disipliner bir yaklaşımla en üst düzeyde kararlılıkla yürütülmesi gerektiğine karar verildi. 3 Temmuz 2019’da gerçekleştirdiğimiz BMYK toplantısında ülkemizde ilk kez davranışsal bağımlılıklarla mücadele gündeme alındı, bu konuda yapılması gerekenler masaya yatırıldı; Davranışsal Bağımlılık İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı kabul edildi. Eylem planıyla, internet, oyun ve kumar gibi davranışsal bağımlılıklarla mücadelede beş yıllık yol haritası ortaya konuldu.

POLİTİK KARARLILIK: Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi’ne geçilmesiyle bağımlılıkla mücadele çalışmalarının kesintisiz sürdürülmesi ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanması amacıyla kurul yapılarıyla ilgili mevzuat düzenlemesi yapıldı. Merkezden taşraya böyle bir yapının oluşturulması kurumlar arasındaki bilgi, tecrübe alışverişini ve bağımlılık ile mücadele sürecinin koordine bir şekilde yürütülmesini sağlıyor. İşte tam bu noktada zaman zaman sahada tam olarak önemi anlaşılamamış olsa da, ülkemizdeki koordinasyon yapısı, tüm bu olumsuzlukları bertaraf edebilen bir yapıya dönüşmüş ve Dünya Sağlık Örgütü’nce de takdirle karşılanarak örnek model olarak dünyaya duyuruldu.

‘Gündeme taşınıyor’

İYİ UYGULAMALAR: Bu modelin en önemli özelliği de sahada bizzat uygulayıcı olanlarla en üstte politikalara karar verenler arasındaki iletişimin ve veri akışının dinamik olarak sağlanabilmesi. İllerimizde yaşanan sorunlar veya örnek uygulamalar, merkezdeki teknik çalışma gruplarının gündemi haline getiriliyor, oluşan çıktılar önce Bağımlılıkla Mücadele Kurulu’na sonra da Yüksek Kurul’un gündemine taşınıyor. İyi uygulamalar yaygınlaştırılıyor, olumlu sonuçlar vermeyen çalışmalar kurul kararlarıyla sonlandırılabiliyor.

BÜTÜNCÜL MODEL: Bakanlıkların faaliyetlerinin gerçekleştirilme durumları her 6 ayda bir periyodik olarak BMYK tarafından değerlendirilecek, eksik kalan alanlar tamamlanacak. Bağımlılıkla mücadele sadece tek yönlü ve tek taraflı yürütülebilecek bir mücadele değil. Sadece yasaklamalarla, adli ve idari tedbirlerle başarıya ulaşması ise kesinlikle mümkün değil. Dolayısıyla yürütülecek mücadele geçmişte olduğu gibi çok yönlü ve tüm stratejileri içerisinde barındıran bütüncül bir modelle devam ettirilecek.

TOPLUMSAL MÜCADELE: Özellikle gümrük kapılarımız ve sınırlarımızdaki tedbirler daha da artırılarak sınırlarımızdan içeriye uyuşturucu maddenin girmesi engellenecek. Bilişim ve kargo yoluyla uyuşturucu suçunun işlenmesi önlenecek. Yasadışı ekim alanlarının tespiti ve kontrolüne yönelik çalışmalar sürdürülecek. Denetimli serbestlik uygulamasının daha etkili hale getirilmesi sağlanacak. Uyuşturucudan elde edilen gelirin tespit edilmesine yönelik çalışmalar güçlendirilecek. Uyuşturucu kullananların mekanı haline gelen tüm metruk binaların yıkım ya da restorasyon yoluyla kontrolü sağlanacak. Okullara yönelik özelleştirilmiş koruma tedbirleri hayata geçirilecek. Narko Rehber eğitimleri ile toplumun uyuşturucu ile mücadeleye aktif katılımı sağlanacak.

Fuat Oktay başkanlığında 3 Temmuz 2019’da toplanan BMYK’de Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turhan ile Cumhurbaşkanlığı Sağlık ve Gıda Politikaları Kurulu Başkanvekili Prof. Dr. Serkan Topaloğlu yer aldı.

‘Birimler oluşturulacak’

ÖZEL EĞİTİMLER: Sahada yaşa ve sosyal grupların özelliğine göre kategorize edilmiş eğitim modülleri uygulanıyor. Hazırlanan modüllerin ve verilen eğitimlerin etkinliğine dair detaylı çalışmalar sürdürülecek. Bu kapsamda anaokulundan başlayarak yaş gruplarına özel eğitimler zorunlu eğitim kapsamındaki öğrencilerin tamamını içine alacak şekilde verilmeye devam edecek. Üniversite öğrencilerimiz ve çalışanlarımız da çeşitli yoğunlukta eğitim ve bilgilendirme faaliyetlerine dahil edilecek. Gençlerimizin bağımlılıktan korunması için sosyal, kültürel ve sanatsal faaliyetler artırılacak.

81 İLE DANIŞMA MERKEZİ: Danışmanlık ve tedavi hizmetlerinin her aşamasında standardizasyonu sağlayacak şekilde Minimal Hizmet Standartları oluşturulacak. Vatandaşın kolay ulaşacağı, yüz yüze danışmanlık ve destek alabileceği birimler oluşturularak; bu birimlerin tedavi ve rehabilitasyon merkezleriyle yakın iş birliğinde çalışması sağlanacak. 81 ilde danışmanlık merkezleri açılacak. Her 200 bin nüfusa bir adet ayaktan tedavi merkezi açılacak şekilde 81 ile yaygınlaştırılacak. Ülkemizde tedavi hizmeti sunan merkezlerin sayısı ve yatak kapasitesi artırılmaya devam edecek. Yeni açılacak merkezler bütüncül modelin (danışmanlık, tedavi, rehabilitasyon, sosyal uyum) tamamlayıcı birer parçası olacak. Yeni dönemde 7’si AMATEM 7’si ÇEMATEM olmak üzere 14 yeni yataklı tedavi merkezinin açılması planlanıyor.

50 merkez açılacak

BAHAR MODELİ: BAHAR modeli kapsamında 81 ilde danışmanlık ve ayaktan tedavi merkezleri açılacak. 81 ilde sosyal uyum merkezi faaliyete başlayacak. Belirlenen modelle tedavi merkezine başvuran bireylerin tıbbi tedaviyi takiben 3-6 ay rehabilitasyon merkezinde takip edilmeleri ve devamında sosyal uyum birimleri vasıtasıyla sosyal hayata yeniden entegre olmaları sağlanacak. 2023 yılı sonuna kadar erişkinlere hizmet verecek 35, ergenlere hizmet verecek 15 olmak üzere 50 ayakta rehabilitasyon merkezi açılacak. 2023 yılı sonuna kadar 9 yataklı rehabilitasyon merkezi daha faaliyete geçecek.

‘Aile güçlendirilecek’

İLETİŞİM KILAVUZU: Uyuşturucu ile mücadelede dil, strateji, içerik ve yöntem gibi ortak hareket kaynağı niteliği taşıyan iletişim kılavuz yayımlanacak. Uyuşturucu konulu haberlerin yapımında hassasiyet gösterilmesi adına ulusal ve yerel medyaya yönelik çalışmalar yapılacak. Bağımlılıktan koruyan temel mekanizma olan aileler, aile içi iletişim çalışmaları ile güçlendirilecek.

‘Göstergeler tanımlandı’

SAHA ARAŞTIRMASI: Bağımlılıkla Mücadele Kurulları 5 alanı da (tütün, alkol, uyuşturucu, teknoloji ve iletişim) kapsayacak şekilde çalışmaya devam edecek. Hazırlanan Strateji Belgesi ve Eylem Planı kapsamında tüm süreçlerin göstergeleri tanımlandı. Yürütülecek faaliyetler bu gösterge ve hedefler üzerinden izlenecek. Öncelikle mevcut durumu tespit edip sonrasında periyodik olarak nasıl bir ilerleme kaydedildiğini görmek için planlanmış olan genel nüfusta uyuşturucu kullanım sıklığını ölçmeye yönelik saha araştırması, Üniversite Gençliği Profil Araştırması ve ESPAD çalışmasının verileri izlenecek.

‘Ailelere de önemli görevler düşüyor’

ANALİZ YAPILACAK: Yürütülen faaliyetlerin etkinlik analizi yapılarak, ihtiyaç olması halinde program güncellemeleri gerçekleştirilecek. Tütün ve davranışsal bağımlılıklarla mücadele kapsamında benzer şekilde stratejiler ve faaliyetler planlanarak göstergeler ve hedefler tanımlandı. Eylem planıyla belirlenen politikaların toplum tarafından kabul görmesi, uyuşturucuyla mücadele çalışmalarının başarıya ulaşmasında en önemli faktör.

Bu sebeple STK’lar, federasyonlar, yerel yönetimler gibi toplumsal ve sivil inisiyatiflerle ortak iletişim stratejileri belirlendi. Bu çerçevede bir iletişim kılavuzu yayımlanacak. Ulusal ve yerel medyaya yönelik bilgilendirme ve eğitim faaliyetleri yürütülecek. Özellikle aile içi iletişimi güçlendirmeye yönelik medya kampanyaları planlanacak. Toplumun bilgilendirmesine yönelik yazılı ve görsel materyaller geliştirilerek her türlü iletişim yolu kullanılarak vatandaşlarımıza ulaşılmaya çalışılacak.

AİLE İÇİ İLETİŞİM BAĞI: Zararlı alışkanlıklarla mücadelede ailelere de önemli görevler düşüyor. Aile içi iletişimin kuvvetli olması, ailelerin çocuklarının ev dışında neler yaptığından haberdar olması bu süreci güçlendiren en önemli koruyucu faktörler. Her yaş grubuna özel modüllerden oluşan Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı (TBM) hayata geçirildi.

TBM kapsamında 31 bin 581 rehber öğretmen eğitilerek, okullarda uyuşturucuyla mücadele programlarını yürütmeleri, öğrencilere doğru yaklaşım sergilemeleri, erken tanı ve tedavi süreçlerini desteklemeleri sağlandı. 20 bin 204 aile hekimine ve 17 bin 197 aile sağlığı elemanına bağımlılık eğitimi verilerek sorumlu olduğu nüfusta uyuşturucu kullanan birey ya da ailesine erken tanı ve danışmanlık hizmeti sunması sağlandı. ALO 191 hattında bugüne kadar 192 bin 360 çağrı karşılandı. Vatandaşların yüz yüze danışmanlık alabilecekleri 19 Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) hizmete girdi.

 ‘Tedavi merkezi sayısı 6 olacak’

MANEVİ DESTEK: Tedavi gören bireylerin topluma kazandırılması amacıyla hizmet veren Sosyal Uyum Birimlerinin, 2020’ye kadar tüm illerimizde hizmet vermesi sağlanacak. Tüm bu tedavi süreçlerinde hastaların tedaviye yönlendirilmeleri, tedavide kalmaları ve tekrar uyuşturucu kullanımının önlenmesi manevi değerlere yönelik programlarla da desteklenecek.

Tedavi gören bireylerin hayata tutunmaları amacıyla iş gücü programlarına katılmaları sağlanacak. ALO 191 Uyuşturucu ile Mücadele Hattı’nın bilinirliği artırılacak. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde bağımlılıkla ilgili sunulan hizmetler güçlendirilecek. 2023 yılına kadar zorunlu tedavi kararlarının infaz edilebileceği özelleşmiş tedavi merkezlerinin sayısı 6’ya yükseltilecek.