50 yılın kilometre taşları - 2

Hulusi Turgut'un kaleminden Demirel


       Cumhurbaşkanlığı görevini bugün devredecek olan Süleyman Demirel'in 50 yıllık devlet hizmetinde altına imza attığı projeler saymakla bitmiyor. Demirel'in hizmetleriyle ilgili anılarını usta gazeteci Hulusi Turgut "Görüntüler, Süleyman Demirel 50 Yıl" isimli iki ciltlik kitabında topladı.
       İşte Turgut'un kaleminden, Demirel'in hizmet yıllarında yaşanmış ilginç bölümler.

Tutulan namus sözü: GAP

       Dünyada televizyon yayınları yaygınlaşırken, Türkiye'de de konu 1965'te yapılan genel seçimlerde gündeme geldi. Seçimlerin ardından kurulan Demirel hükümetinin programında da, "Türkiye'de televizyonu en kısa zamanda gerçekleştirmek kararındayız" ifadesi yer aldı.
       1964'te ülke nüfusunun yüzde 42.6'sına hitap edebilen radyo istasyonlarının toplam gücü, 527 kilovattı. Televizyon yayınına yönelik bir donanım ise söz konusu değildi.
       Yabancı ülkelerdeki TV yayınlarından haberdar olan kamuoyu, Türkiye'ye televizyonun gelmesini istiyordu. 1967'de çalışmalar başlatıldı. TRT Televizyon Daire Başkanlığı, Almanlar'ın verdiği teknik donanıma bazı eklemeler yaparak ilk stüdyoyu hazırladı.
       İlk televizyon yayını, siyah beyaz olarak 30 Ocak 1968'de saat 19.30'da başlatıldı. Bir milyonun üzerinde kişiye hitap eden ve televizyon cihazı bulunan yerlerde büyük kalabalıklar oluşturularak izlenen bu ilk deneme yayını saat 20.50'de sona erdi.

TV karşıtı pankart

       Cumhurbaşkanı Demirel 10 Şubat 1998'deki konuşmasında o günleri şöyle anlatıyor:
       "Televizyona o günlerde hayli karşı olanlar vardı. Çok iyi hatırlıyorum. Urfa'nın Hilvan kasabasına gittim. Belki sene 66 - 67 idi. Halk bizi çoşkuyla kucakladı. Bana 'Televizyon istemiyoruz, ekmek istiyoruz' diye pankart çıkardılar. Televizyon aleyhine bir kampanya vardı. Ben de o zaman halkı topladım. Bunu kim yazdı dedim. söylediler. Daha çok halktan değil, o kampanya oralara kadar intikal etmiş. Halka döndüm dedim ki 'ekmek istiyorsunuz, ama ekmek bu televizyondan çıkacak. Bu ekmeğe mani değil, aksine bundan ekmek çıkacak.'"

Namus meselesi

       Demirel 1965'te genç bir politikacı olarak suya hasret Urfalılar'a "Sizi bu ıstıraptan kurtarmayı bir şeref ve namus meselesi sayarım" diyordu.
       Aradan 12 yıl geçti. 3 Nisan 1977'de Demirel bu kez başbakan sıfatıyla Urfa'daydı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin gurur kaynağı GAP'ın en önemli ayağı olan Urfa Tüneli'nin temelini atıyordu.
       Şanlıurfa Tüneli'nden, temelinin atılışından 17 yıl sonra 9 Kasım 1994'de törenle saniyede 30 metreküp su bırakılmaya başlandı. Bu kez Cumhurbaşkanı olan Demirel, vanayı açarak suyun ovaya akmasını sağladı. Cumhurbaşkanı, yıllar önce bölge halkına, ıstıraplarının ortadan kaldırılmasının kendileri için namus ve şeref borcu olduğunu söylediğini hatırlatarak "Bu borç, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin borcu idi. Benim ağzımdan söylenmişti. Bu namus ve şeref borcumuzun ortadan kaldırılmasına hep beraber şahit oluyoruz" dedi.

Gaz lambası tarih oldu

       Türk köylüsünün güneşle beraber kalkıp güneşle beraber yattığı yıllarda işbaşına gelen Demirel hükümeti, "karanlık Türkiye'yi aydınlık yapacağız" hedefini ortaya koydu. 1965'te ancak 300 köyünde elektrik bulunan Türkiye'nin çeşitli istikrarsızlıklara rağmen 1980'de 25 bin 985 köyünü elektrikle tanıştırması çok büyük bir başarıydı.
       Elektrik köylünün geleneklerinde de değişiklikler yaptı. Birçok köyde kız babalarının önce nakit olarak aldıkları başlık parası, yerini markası belirtilerek istenen buzdolabı, çamaşır makinası gibi eşyalara bıraktı.

Komünist Jirnovski'ye gözaltı

       İskenderun Demir Çelik Fabrikası, Sovyetler Birliği'nden alınan 253 milyon ABD Doları krediyle yapıldı. Demirel, anlaşma yapılırken Sovyet Başbakan Kosigin ile yaptığı konuşmayı şöyle anlattı:
       "Kosigin'e 'sizin rejiminizi istemiyoruz. İçişlerimize, bağımsızlığımıza kimseyi karıştırmayız. Bu yatırımları yaparken, işin içine ideolojik meselelerin karışmaması lazım' dedim. Kosigin'den gelecek Sovyet teknisyenlerin, görevlilerin buna dikkat etmesini istedim. Bir, iki olayın dışında bir şey olmadı. Bu olaylardan biri Jirnovski'nin olayıdır. Bandırma'da rozet dağıtmaya kalkmış, polis de yakalamış. Bir süre tuttular onu."

Köylü çocuğu başbakan

       Sovyet kredisiyle yapılan İskenderun Demir Çelik Fabrikaları'nın yüksek fırınının 28 Şubat 1975'te yapılan açılış töreninde bir başka ilginç olay yaşandı. Demirel törende başlayan yağmur üzerine görevlilerin getirdiği şemsiyeyi istemedi. Bunu gören Çukurovalılar "Halk çocuğu, köylü başbakan" diye tempo tutmaya başlayınca, açılışa katılan Sovyetler Birliği Başbakanı Aleksi Kosigin yanındaki tercümana bu avazelerin ne olduğunu sordu. Kosigin aldığı yanıt üzerine, o zamana kadar başının üzerinde tutulan şemsiyeyi kaldırttı.

Demirel imzalı tesisler

       Barajlar kralı
       Demirel'in devlet hizmetinde olduğu dönemde imzasının, katkısının ve desteğinin bulunduğu tesislerden bazıları şunlar:
       Siverek - Karakeçili Grubu İçmesuyu Projesi, Köy Elektrifikasyonu, Karakaya, Atatürk, Karkamış, Kralkızı Barajları, Birecik Barajı ve Hidroelektrik Santralı, Dicle Barajı ve Hidroelektrik Santralı, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa Uluslararası Havaalanı, Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesi, Seyhan, Kemer, Hirfanlı, Demirköprü, Gökçekaya, Oymapınar, Ceyhan Aslantaş, Altınkaya, Deriner brajları, Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali, Afşin - Elbistan Termik Santralı, Van Engil Hidroelektrik Santralı, Beypazarı Çayırhan Termik Santralı, Ak - Enerji Bozüyük Doğa Dostu - 4 Santralı, Seyitömer Termik Santralı, Bursa Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı, Baştaş Başkent Çimento Sanayii, Netaş, Mersin Azot Sanayii, İSDEMİR, Aliağa Petrol Rafinerisi, Rize Çayeli Bakır İşletmeleri, Elazığ Ferro - Krom Tesisleri, Petkim Aliağa Petro kimya Kompleksi, Seydişehir Alüminyum Tesisleri, Sümerbank, Pendik, Tuzla Tersaneleri, Manavgat Su Projesi, Aselsan, Kerkük - Yumurtalık Petrol Boru Hattı, Kırıkkale Rafinerisi, Batman İskenderun Petrol Boru Hattı, TÜBİTAK, Hacettepe Üniversitesi, Darüşşafaka Lisesi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Kayseri Erciyes Üniversitesi, Trakya Üniversitesi ve Tıp Fakültesi, Kocaeli Üniversitesi, Konya Selçuk Üniversitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi, Kars Kafkas Üniversitesi, Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Çukurova Üniversitesi, Diyarbakır Dicle Üniversitesi ve Tıp Fakültesi Hastanesi, Isparta Dereboğaza Yolu, Tarsus - Adana - Gaziantep Otoyolu Yalınkaya - Osmaniye Kesimi, Nevşehir Havaalanı, Samsun Çarşamba Havaalanı, Antalya Havaalanı, Bodrum Milas Havaalanı, Iğdır Sulama Projesi, Gaziantep İçmesuyu ve Kartalkaya Barajı.