Foça’dan Marsilya’ya

Phokaia...

Miken, Aiol, İyon ve Pers medeniyetlerinden izler taşıyan... Tarihte çeliği işleyen ilk şehirlerden biri...

Usta denizcilerin, usta tüccarların şehri Phokaia. Ya da bildiğimiz ismiyle, İzmirimizin şirin ilçesi, 4 bin küsur yıllık kadim şehir Foça...

Antik yazarlardan Pausanias, kentin İzmir’in batısındaki Teos ve Erythrai’den (Çeşme-Ildırı) gelenlerce kurulduğunu söyler. Herodot, Strabon ve Şamlı Nikolaos’a göre ise, Orta Yunanistan’da Peloponnes Yarımadası’nda yaşayan Phokisliler, Anadolu’ya gelmişler ve bölgeye egemen olan Kyme kentinin verdiği izinle Phokaia’yı kurmuşlardır.

Ancak 20. yüzyıl başlarından günümüze kadar gelen süreçte, muhtelif zamanlarda yapılan arkeolojik kazılardan çıkan buluntular, Foça’nın tarihini günümüzden Tunç Çağı’na kadar götürüyor.

Foça tarihinin en parlak dönemi MÖ 9. yüzyıl ile Perslerin bölgeye geldiği MÖ 546 yılı arasıdır.

Foçalılar, İyon medeniyetinin etkisi altında kaldığı bu dönemde gemi yapımında ve deniz ticaretinde ustalaşmışlardı. MÖ 7. yüzyılda yoğunlaşan, ticaret amaçlı bu deniz yolculukları sonunda, doğuya Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarına kadar giden Foçalılar, buralarda öğrendikleri sanat, astronomi, tıp ve edebiyat bilgilerini yurtlarına taşımışlar ve gelişerek büyük bir uygarlık haline gelmişlerdir.

Phaokaia, bu dönemde sadece doğuda değil, Akdeniz çanağının neredeyse tamamında etkili bir uygarlık durumundaydı.

Sembolleri horozdu

Herodotos’tan aldığımız bilgiye göre, Foçalılar büyük gövdeli yük gemileri yerine, yüksek hızlara erişebilen, 50 kürekli ve 500 yolcu taşıma gücünde hızlı tekneler kullanıyorlardı. Bu gemiler sayesinde Karadeniz ve özellikle Akdeniz’de çok sayıda yeni koloni kurmuşlardı. Çanakkale Boğazı’nda, Lampsakos (Lapseki), Güney Karadeniz kıyısında Amisos (Samsun), Kuzey Karadeniz kıyısında Krımea (Kırım), Orta İtalya’nın batı kıyılarındaki Elea, Korsika Adası’ndaki Alaia, İspanya’daki Ampurias, Güney Fransa’daki Massalia ve Nicose bunlardan en önemlileridir.

Foçalıların kurduğu Massalia ve Nicose, günümüz Fransa’sının ikinci büyük şehri Marsilya ve meşhur tatil kenti Nice’tir.

Bugün Foça’nın sembolü olarak fok balığı kabul edilse de, Phokaialılar döneminde tapınak girişlerini ve gemi pruvalarını, diriliği, erken uyanışı ve gücü temsilen horoz heykeli veya rölyefi süslermiş.

Derler ki, “Fransız İhtilali’nden sonra Marsilyalılar, üzerinde horoz resmi bulunan bayraklarla sokaklarda kutlama yaparken bu horoz sembolünü ihtilalci subaylar çok beğenmiş ve zamanla tüm Fransa’nın sembolü olmuştur”...

Fransızlar, bu teoriyi kabul etmezler, ama Marsilyalılar kentlerinin Foçalılar tarafından kurulduğunu, eski liman zeminine yerleştirdikleri bir plakayla belgelemişler.

Fransa’ya yolunuz düşerse, Marsilya’nın eski limanındaki bu plakayı mutlaka görün.