Başbakanlıkta önceki gün iki ayrı enerji zirvesi yapıldı.
Birincisi Başbakan Ecevit'in başkanlığında Başbakan Yardımcıları Mesut Yılmaz ve Hüsamettin Özkan'la Enerji Bakanı Zeki Çakan ile Devlet Bakanı Kemal Derviş'in katıldığı, ikinci ise Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan'ın başkanlığında Enerji Bakanı Çakan, Devlet Bakanı Derviş ve enerji, hazine bürokratlarının katıldığı toplantıydı.
Konu, 29 termik santralin "yap - işlet" ve "yap - işlet - devret" modeliyle işletme haklarının devredilmesiydi. Daha önce yapılan sözleşmeler nedeniyle 29 santralin 8'inin devir işlemlerinin 30 Haziran'a kadar bitirilmesi gerekiyordu. Bu santrallerin başlıcaları, Yeniköy, Kemerköy, Yatağan, Tunçbilek, Seyitömer, Aliağa (motorin yakıtlı) santralleri.
Sorun, daha önce yapılmış olan sözleşmelerin taşıdıkları "garanti" hükümleriydi. İşletme hakları devredilecek santraller için bağıtlanan sözleşmeler, devletin elektrik alımı konusunda 20 yıl boyunca garanti verdiğine ilişkin hükümler taşıyor.
Toplantılarda Devlet Bakanı Kemal Derviş ve Hazine yönetimi, bu garantilere itiraz ediyorlar. 20 yıl gibi uzun sürelerde devletin ihtiyacı olmasa da elektrik alımı konusunda işleticilere garanti vermesinin, belki alınmayacak, tüketilmeyecek elektriğin parasının da peşinen taahhüt edilmesinin doğru olmadığı görüşünü savunuyorlar.
Yeni Enerji Bakanı Zeki Çakan da verilen garantilerin çok uzun süreli olduğu konusunda benzeri bir yaklaşım gösteriyor.
Ancak sözleşmelerin daha önce bağıtlanmış olması nedeniyle "geri dönüş"ün hukuken zor olacağı vurgulanıyor. İhaleleri kazanmış ve sözleşmeleri yapmış olan şirketlerin, garantinin kaldırılması halinde tahkim yoluna giderek davayı kazanabileceklerine işaret ediliyor.
Durumun hukuki boyutu ortaya konulunca, bu kez Derviş ve Çakan, "orta yol" bulunmasını istiyorlar. Örneğin garantilerin tümüyle iptal edilmemesi, ancak, sürelerin kısaltılması veya garanti sürelerinin kademelendirilmesi ve belli kademelerde elektrik ihtiyacına göre durumun yeniden değerlendirilmesine olanak sağlayan yeni bir uzlaşma modeli geliştirilmesi gibi...
Şimdi bürokratlar, Derviş ve Çakan'ın aradığı bu uzlaşmaya uygun model çalışması içindeler.
30 Haziran'a kadar işletme hakları devredilecek termik santraller için devletin, santralleri devralacak şirketlerden 1.1 milyar dolar alması gerekiyor. Ayrıca santrallerin teknoloji yenilemesi için bu şirketlerin 2.3 milyar dolarlık yatırım yapmaları da gerekiyor. Derviş, bu paraların alınması ve yatırımların yapılması konusunun özenle takibini de istiyor.
Enerji Bakanlığı, santrallere yapılacak yatırımlar ve dövizdeki gelişmeler nedeniyle, elektriğin devlete daha ucuza malolabileceği düşüncesi içindedir. Bu düşünce hakim olursa, devlet garantisi sürecek. Ancak Hazine, aksini kanıtlarsa, garanti süreleri konusunda bir çıkış bulmaya çalışılacak.
