Türkiye ile Suriye ilişkileri tarihinde görülmemiş kadar iyi bir noktaya geldi. O kadar ki, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, vizenin kaldırılmasından öte “Yapay sınırlar kalkmalı” bile dedi. Sınırdan yansıyan görüntüler, Türkiye ile Türk cumhuriyetleri için söylenen “iki devlet bir millet” deyişindeki gibi “iki millet tek devlet” dedirtecek kadar bayram havasındaydı.
Savaştan barışa
Oysa çok değil 10 yıl önce Türk ordusu, Suriye sınırında konuşlanmış, iki ülke savaşın eşiğine gelmişti. Ankara, Öcalan teslim edilmez veya gönderilmezse, Suriye’nin savaşı göze alması gerekeceğini dünyaya ilan etmişti. Hafız Esad, Türkiye’nin bu kararlılığını gördükten sonradır ki, Öcalan’ı gönderdi.
Tabii, yıllardır Öcalan’ı ve PKK’yı barındıran, koruyup kollayan Şam’ın bu noktaya gelmesinde değişen dünya koşullarının payı büyüktü. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Hafız Esad zaten yeni bir arayışa girmişti. Korumasız, desteksiz kalan Suriye, Birinci Körfez Savaşı’nda Saddam’a karşı Büyük Koalisyon’la hareket ederek ABD’ye sıcak mesajlar göndermeye başlamıştı. Bu süreçte Sovyet desteğinin yerine yeni bir şemsiye koyamayan Esad, çareyi Öcalan’ı göndermekte ve Türkiye’ye yanaşmakta buldu.
Şam’ın Türkiye ile yakınlaşmaya bugün dünden de fazla ihtiyacı var. ABD ile ilişkileri normalleştirme, Batı’ya açılma konusunda Türkiye’nin yakınlığı ve desteğinin önemi büyük. İran’ın etki alanından da uzaklaşmaya işaretleri vermesinin nedeni bu. ABD’nin hedefi olmaktan kurtulmanın köprülerinden biri Ankara ile sıcak ilişkiler. Bu konjonktür, Türkiye ile Suriye’yi savaşın eşiğinden bölgede en yakın iki ülke konumuna taşıdı.
Türkiye ile Suriye’nin yakınlaşması iki ülkenin de çıkarına. Suriye’nin Batı ile köprüleri sağlamlaştırması, buna karşın Güneydoğu’da ekonominin güçlenmesi, ticaretin canlanması, terörle mücadelede işbirliği gibi Türkiye’nin yararına sonuçlar alınması akla ilk gelen olumlu yönler.
Ermenistan’la ilişkilerin farkı
Ankara, Suriye ile ilişkileri geliştirirken Ermenistan’la da yeni bir sayfa açtı. İki ülkenin imzaladığı protokoller diplomatik ilişki kurulması, sınır kapılarının açılmasını öngörüyor. Türkiye ile Ermenistan’ın yakınlaşması dünya tarafından dikkatle izleniyor. ABD, Rusya ve AB’nin hazır bulunduğu törenle protokollere imza atılması dünya basını tarafından da “tarihi adım” olarak nitelendi.
Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi kuşkusuz, Kafkasya’nın istikrarı için çok önemli bir zemin oluşturur. Ancak bu sürecin, Ankara-Şam süreci kadar kolay ve hızlı yürümesi kolay değil.
Türkiye ile Ermenistan arasındaki ihtilafların tarihi arka bahçesi ve Azerbaycan faktörü bu zorluğun başlıca nedenleri. Hem Türkiye hem Ermenistan açısından yönetilmesi kolay olmayan faktörler söz konusu. Nitekim daha protokollerin imzalanacağı gün yaşanan kriz de bu faktörlerin önemini gösterdi.
Ermenistan açısından Azerbaycan topraklarından çekilmek, Türkiye sınırını resmen tanımak, soykırım iddiasından vazgeçmek kolay olmayacak. Nitekim, protokol sürecinde bu konuda taahhüde girmemeye büyük özen gösterdikleri biliniyor. Türkiye açısından ise Ermenistan’ın Türkiye sınırını tanımaması, “Batı Ermenistan” dediği Doğu Anadolu’dan toprak talebi ve soykırım iddiası devam ettikçe, Azerbaycan’daki işgal sürdükçe, protokollere yol verip, sınırı açması, diplomatik ilişki kurması hiç kolay değil.
Bundan sonraki süreç Ermenistan’ın izleyeceği politikaya bağlı...
