ABD ve İngiltere'nin Afganistan'a başlattığı operasyonu değerlendirmek üzere yapılan iki zirve toplantısının sonucu şöyle özetlenebilir.
1 - Ankara öncelikle NATO'ya bakacak. NATO çerçevesinde hareket etmeye özen gösterecek.
2 - Hükümet, Meclis ve muhalefetle yakın çalışacak.
3 - Anayasaya göre, NATO talepleri için gerekmese bile hükümete Meclis'den genel bir yetki verilmesini isteyebilecek.
4 - Savaşın yayılmaması, özellikle Irak ve Ortadoğu'ya sıçramaması ve operasyon boyunca sivil Afgan halkına zarar verilmemesi için uyarıcı olunacak.
5 - Türkiye'nin savaş ortamında olmadığı kamuoyuna sık sık anımsatılacak ve halkın panik içine girmemesi, böyle bir psikoloji içinde dövize hücum etmemesi sağlanacak.
Operasyonun, Kosova'dakine benzer bir NATO harekatı olarak başlamayışı, NATO'nun destek açıklamasının ertelenmesi önceki gün yapılan zirvede detaylı biçimde masaya yatırıldı. Müdahalenin, ABD ve İngiltere'nin ortak operasyonu gibi sunulması, sonradan bazı NATO üyesi olan ve olmayan ülkelerin de operasyona katılacaklarının açıklanması, "NATO zemini ve hukuku" açısından ele alındı.
Ankara dünkü güvenlik zirvesinin ardından yapılan açıklamayla; Afganistan'daki istikrarın önemini bir kez daha vurguladı. Başkentteki atmosferin dikkat çeken ikinci önemli noktası da operasyonun Irak'a sıçraması olasılığının yarattığı gerginlik.
Operasyonun bugünkü görüntüsü, NATO'nun 5. maddesi çerçevesinde gerçekleştirildiği izlenimi vermiyor. Ancak, NATO Genel Sekreteri George Robertson, ABD'den talep geldikçe NATO'nun devreye gireceğini ve bugünkü aşamada NATO'nun erken uyarı uçakları Awacs'ları kullandıracağını açıkladı.
Ankara, bu görüntünün NATO'da bir çatlak anlamına gelip gelmeyeceği kuşkusunu tartışırken, Robertson'un açıklaması bu kuşkuyu bir ölçüde gidermiş oldu.
Ankara, bu çerçevede NATO'dan gelecek talebi bekliyor.
Ankara'nın zirvesi her olasılığı tartıştı. NATO'dan gelecek talepleri karşılamak konusunda hükümet yetkili görülüyor. Anayasa'nın 92. maddesi, Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası antlaşmalar gereğince Türk askerinin yurt dışına gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulundurulması için Meclis'in izin vermesi gerekmiyor.
Ancak buna karşın, Başbakan Bülent Ecevit ile başbakan yardımcıları Devlet Bahçeli ve Mesut Yılmaz'ın eğilimleri, muhtemel gelişmeler karşısında Ankara'da bir yetki tartışması ve kargaşasına meydan vermemek için Meclis'ten genel bir yetki alınmasının daha yararlı olacağı yönünde. Böyle bir iznin, Meclis iradesinin ortaya konulması ve destek tazelenmesi açısından da faydalı olacağı düşünülüyor. Yine NATO'dan değil de ABD'den doğrudan bir talep gelmesi halinde hükümetin elinde Meclis'den alınmış yetki bulunmasının zaman kazandıracağı düşüncesi de hakim.
Başbakan Ecevit, bu eğilimini muhalefet liderleriyle paylaşarak, hükümetin muhtemel girişimi için zemin yoklamış oldu.
Ecevit'n muhalefet liderleriyle dün yaptığı toplantıda Anamuhalefet Lideri, DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in de aynı izlenimi aldığını söyleyebiliriz. Çiller, dün yaptığımız görüşmede, hükümet kanadından, NATO'nun talep etmesi halinde anayasaya göre gerekli olmasa bile hükümetin Meclis'den asker gönderme konusunda genel bir yetki alma eğilimi taşıdığı izlenimi aldığını ve muhalefet olarak böyle bir konuda destek olmaya hazır olduklarını belirtti.
Çiller, Başbakan Ecevit ve Dışişleri Bakanı Cem'den aldığı bu izlenimi konu ederken şu değerlendirmeyi yaptı :
"Görebildiğim kadarıyla olaya yaklaşımda hükümetin eksiği çok. Ama böyle bir konuda kimsenin kuşkusu olmasın ki, muhalefet olarak yapıcı ve olumlu bir tavır içinde olacağız. Benim aldığım izlenim, NATO'nun 5. maddesi çerçevesinde bir talep olursa, anayasaya göre gerekli olmasa bile hükümet Meclis'den yetki almak eğiliminde. Bu elbette doğru ve yerinde bir davranış olur."
Çiller'in bu yaklaşımı toplantıda Atatürk'e ve Kurtuluş Savaşı'na atıfta bulunarak dile getirdiği de gelen haberler arasında. Atatürk'un Kurtuluş Savaşı'nı yürütürken bile Meclis ile birlikte çalışmayı öne çıkardığına işaret eden Çiller'in, ayrıca, Atatürk'ün Afganistan'la özel olarak ilgilendiği ve cumhuriyetin kuruluş yıllarındaki olağanüstü koşullara karşın Afganistan'a en değerli kurmay subaylarını gönderdiğini anımsattığı da belirtiliyor.
Başbakan Ecevit'in ve hükümetin Afganistan'da Kuzey İttifakı'na askeri eğitim verilmesi konusunda istekli olduklarını vurgulayan Çiller, "eğitim amaçlı askeri katkı"nın daha esnek ve geniş yorumlanabileceğini de vurguladı. Çiller, "bu kavram daha esnek ve geniş yorumlanırsa çok amaçlı ve işlevli bir askeri görevlendirme yapılmasına biz sıcak yaklaşırız" diyerek, hükümete bu alanda yetki verilmesini destekleyecekleri mesajını da vemiş oldu.
Sonuç olarak şu söylenebilir ki, ABD veya NATO'nun talebi halinde hükümet, "eğitim" amaçlı da olsa çok işlevli bir askeri ekip gönderme eğiliminde. Ayrıca her iki halde de Meclis'den, anayasa öngörmese de yetki almak istiyor. Ana muhalefet Lideri de, hükümetin atacağı cesur adıkları destekleyeceğini ifade ediyor.
