Büyük sanayicilerin, İstanbul, Ankara, İzmir, İzmit gibi büyük illerde çalışan doktor ve avukatların, villa yapıp satan müteahhitlerin, kuyumcuların, mobilyacıların, kürk ticareti yapanların, işçi ve memurdan daha az kazanç elde etmeleri mümkün müdür?
İflas etmiş olanlar dışında elbette mümkün değildir.
Ancak, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü'nün Bilgi İşlem Merkezi'nin verilerine göre bu meslekleri icra edenler, işçi ve memurlardan daha az kazanç (!) elde ettiklerini beyan etmişler. Dolayısıyla işçi ve memurdan çok daha az vergi ödeyecekler.
Vergi mükellefleri, mümkün olduğunca az vergi ödemek isterler. Bu doğal bir tepkidir. Maliye literatüründe bu olaya
"vergi direnci" adı verilir. Vergi ödememek ve en az ödemek için mükellefler değişik yollara başvururlar. Kayıt dışı işlemler yaparak vergi kaçırabilirler, vergi konusu işlemlerden uzak durarak vergiden kaçınırlar, vergi matrahını küçültmek için sahte belge düzenlerler...
Türkiye eskiden beri vergi kaçırmak konusunda bir
"cennet" olarak bilinir. Özellikle beyannameli mükelleflerin gerçek kazançlarını saptamak ve ödemeleri gereken gerçek vergiyi tahsil etmek çok zordur. Belge düzeninden kaçan, vergi kaçırmayı marifet sayan bir anlayış çoğu mükellefte hakim olan bir davranış biçimidir. Bu durum zaten bozuk olan gelir dağılımını daha da bozduğu gibi vergi yükü adaletsizliğini de artırır.
Bunu önlemenin yolu vergi denetimidir. Ancak denetim bir noktaya kadar etkili olabilir. Mükellef sayısı kadar vergi müfettişi, denetmeni olamayacağına göre bütün mükelleflerin denetlenmesi mümkün değildir.
Cezaların caydırıcı boyutlarda olmasının yanı sıra, bu sorunun çözümüne katkıda bulunacak bir diğer faktör de
"vergi bilinci"nin yerleştirilmesidir. Vergi bilinci çağdaş toplum ölçülerinden biridir.
Vergi denetiminin yetersiz, vergi bilincinin çok zayıf olduğu Türkiye gibi ülkelerde, vergi yükü büyük ölçüde ücretli kesim üzerinde kalır. Bu dahi vergi kaçakçılığına engel değildir. Ücretlerin düşük gösterilmesiyle işverenler hem vergi, hem de sigorta primi kaçakçılığı yaparlar.
Maliye Bakanlığı'nın verileri bütün uğraşlara, yeni yasal düzenlemelere ve cezaların artırılmasına karşın durumun değişmediğini göstermektedir.
Vergi direnci vergi bilincinin hala çok üzerinde...
Yazara E-Posta: fbila@milliyet.com.tr
