Duvarlardaki hikâyeler: Kariye

SEZEN ERTEL- Doğu Roma İmparatorluğu Dönemi'nde, İsa’ya adanmış olan bir kilise olarak inşa edilen yapıya, “kent dışı” anlamına gelen ‘Khora’ ismi uygun görülmüştür.

Khora Manastırı, 6 Ekim 557 yılında olan depremle yıkılmıştır ve bunun üzerine İmparator Justinianus daha büyük bir manastır inşa ettirmiştir. Khora Manastırı, iç dış narteksler, apsis ve naosun teşkil ettiği kilise ile sonradan eklenmiş olan parekklesion yani mezar şapelinden oluşur.

Duvar resimleri

Duvar resimleri bakımından dünyanın en iyi korunmuş Bizans eserlerinden biridir. İç nartekste bulunan mozaikler Meryem Ana’nın hayatını, dış nartekste bulunan mozaikler ise Hz. İsa’nın hayatını betimlemektedir. İç nartekstte başlayan freskler kronolojik sıra ile İsa’nın doğumu ve hayatını sembolize eden dış nartekse doğru ilerler.

Erken Hristiyanlık Dönemi’nde İsa’nın adını gizlemek için Görsel 1’de gördüğümüz sembol kullanılmıştır. İç içe geçmiş baş harflerden oluşan bu sembol, balık anlamına gelir ancak Hristiyanlar için akrostiş olarak başka bir anlamı vardır. Balık, İncil’de sık sık İsa’nın mucizeleri ile ilişkilendirildiği için bu sembol, İsa’nın yaşam veren kimliği ile bağdaştırılır. Kelimedeki her harf, aslında bir tamlamadaki kelimelerin baş harfidir: İç içe geçmiş baş harflerden oluşan bu sembol, “Tanrı’nın kurtarıcı oğlu kutsanmış İsa” anlamına gelmektedir.

Meryem’in bebekliği

İç nartekstte olan Meryem Ana’nın hayatına ithafen olan fresklerin en önemli olanlarına değinelim. Görsel 2’de gördüğümüz fresk Meryem Ana’nın bebeklik dönemidir. Annesi Hanne’ye doğru attığı ilk yedi adımı konu edinen freskte yazan Antik Yunanca olarak “Yedi adım atan kız çocuğu” yazmaktadır. Hanne bir çocuğu olursa Tanrı’nın hizmetine adayacağına dair verdiği sözünü tutar ve Meryem doğunca üç yaşından 12 yaşına kadar tapınakta kalır. Hem tapınağın işlerini görür hem de bir yandan dini eğitim alır.

Görsel 3’te Meryem Ana’nın düğün sahnesi betimleniyor. Meryem Ana ölene kadar hiç evlenmek istemediğini ve Tanrı’ya hizmet etmek istediğini söylese de uygun yaşına geldiğinde ondan çocuk ve hanımlık beklentisi olmayan adaylar arasından biri ile evlendirilmesine karar verilir. Altarda bulunan asalar arasından ucu yeşil yapraklı olan asanın sahibi Yusuf ile evlendirilir.

Evlendikten bir süre sonra Meryem’e bir gece bir melek tarafından hamile olduğu bildirilen Görsel 4’teki freskte Melek Cebrail bir gece Yusuf’un rüyasına girerek doğacak olan çocuğun Allah’tan olduğunu ve kabul etmesi gerektiğini bildiriyor.

Görsel 5’te ise Meryem’in İsa’yı doğurduğu sahneyi görmekteyiz. İsa ahırda dünyaya gelmiştir ve Meryem’in yanında, yalakta kundak içinde yatmaktadır. İsa’nın başucunda bulunan iki küçükbaş hayvan üfleyerek bebeği ısıtmaktadır ve bebeğin başının üstündeki kutsal ışık hüzmesi bebeğin kutsallığını simgelemektedir. Sol alt köşede ise İsa’nın ilk banyosunu görmekteyiz.

İsa mozaikleri

Müzede bulunan mozaikler arasında neredeyse en önemli olan mozaiklerden birisi Hz. İsa betimlemesidir. Görsel 6’da gördüğümüz bu mozaikte Antik Yunanca olarak “yaşayan insanların mekânı, Hora” yazmaktadır. Hora, Kariye’nin ilk adıdır. Yukarıda bulunan XC kelimesi ise Jesus Christ yani “Mesih İsa” anlamına gelmektedir.

Kilisenin mezar şapeli bölümünde bulunan Görsel 7’deki resimde ise İsa, cennetten kovulan Âdem ile Havva’yı kurtarırken betimlenmiştir. Yine mezar şapeli bölümündeki kubbede İsa ve 12 havarisinin bulunduğu resmi görmekteyiz.