‘Müzelerin görünenin ötesinde gücü var’

Seray Şahinler- Çanakkale’deki Troya Müzesi sosyal medyada adından çok sık söz ettiriyor. Müze yetkilileri önce "Her yol Troya'dan başlar" diyerek Troya Savaşı'ndan sonra İthaka Kralı Odysseus'un yolculuğunun anlatıldığı "The Odyssey"i filme aktaran ünlü yönetmen Christopher Nolan'ı Troya’ya davet etti. Müzenin sosyal medya hesabından yapılan çağrıda, “Sevgili Nolan, bu filmden önce Troya Müzesi’ni ve Troya Antik Kenti’ni ziyaret etmemek büyük bir eksiklik olur” denildi. Ardından 25 saatlik şiir okuma etkinliklerinden film gösterimlerine kadar pek çok etkinliğe imza atıldı. Son olarak Müze Müdürü Rıdvan Gölcük'ün kaleme aldığı, yönetmenliğini ve yapımcılığını Ülkü Sönmez'in üstlendiği "HisTroy" adlı filmin galası gerçekleştirildi. Peş peşe gelen bu duyuruların ardından Müze Müdürü Rıdvan Gölcük ile iletişim stratejilerini ve yeni iletişim biçimlerini konuştuk.

Öncelikle Troya Müzesi’nde bu yıl nasıl geçti? Baharın gelişiyle hareketlenmeler başlamıştır...

 Geriye dönüp bakıldığında rüya gibi bir seneydi Troya için. Örneğin rekor İlyada okumamızı geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdik. Altı dilde 25 saat boyunca durmadan İlyada okuduk. Bu, dünyada şu ana kadar kaydedilmiş en uzun İlyada okuması. Nisan ayında Çanakkale Müzeciliği Çalıştayı yaptık. 25 Mayıs’ta Vuslat Doğan Sabancı’nın Emanet sergisini açacağız. Temmuzda İbrahim Çoşkun’un “Ben Anadolu” sergisi geliyor. Golden Horn Brass konseri, sanat terapisi günleri, Manfred Osman Korfmann IV. Troas Sempozyumu, Çocuk Festivali, edebiyat söyleşileri ve tabii ki dergimizin yeni sayıları... Kaçıranların üzüleceği onlarca yeni, güzel işlerimiz olacak.

İletişimin rolü

Troya Müzesi, müzecilikte yeni ve dinamik bir dil kullanıyor. Özellikle sosyal medyada etkin bir müzesiniz. İletişim stratejinizde nasıl bir yol izliyorsunuz?

 İletişimi çok önemsiyorum. Bugün Troya Müzesi ülkenin en önemli müzelerinden biri hâline geldi. Yurt dışında bilinirliğimiz oldukça iyi durumda. Müze açıldıktan 17 ay sonra pandemi sebebiyle kapandı. Fakat pandemi vakaları henüz Türkiye’de görülmemişken, Hermitage Müzesi’nin pandemiye gösterdiği reaksiyonu izliyordum. 2020 Mart ayında kapılarımızı ziyarete kapattığımızda “Biz Kapanmadık, Yeni Bir Kapı Açtık!” mottosuyla sosyal medya canlı yayınlarına başladık. Bu bir kriz iletişimi çalışmasıydı. Sonuç, üç ay kapalıyken ve tek bir ziyaretçi bile müzeden içeri girmemişken, Türkiye’nin en tanınmış müzelerinden biri olmuştuk. Müzenin kazandığı ödüllerin çok büyük bölümünün bu süreçten sonra alındığını hatırlatmak isterim. Normal şartlarda ve gündelik akışta da elbette iletişim, bir yönetici olarak benim işimin bir parçası. Troya Müzesi iletişim stratejisinde gerilla pazarlaması ile yol alıyoruz.

Filmin rüzgârına girmek...

Christopher Nolan'ı Troya'ya davet ettiniz. Çok da etkileşim aldı bu çağrınız. Nasıl ortaya çıktı fikir?

Christopher Nolan’ın “Odyssey” filmini çekeceğini duyar duymaz reaksiyon aldım aslında. Bu filmde birkaç fırsat gördüm. Birincisi filmin ülke turizmimize katkısı. Turizm katkısı daha çok filmden sonra olacaktır. Ancak bunun ne kadar katma değer yaratacağı, film öncesinde nasıl pozisyon aldığınızla belirlenir. Bir başka konu ise Troya Müzesi’ne sağlayacağı katkı; yani Made in Troy’un marka değerini kuvvetlendirmek. İlk metni yazdığımda ve Nolan’a çağrıda bulunduğumuzda “Ama o telefon kullanmıyor ki” diye mesajlar aldık. Evet, biliyorum! O mesajla Nolan’ın Türkiye’ye gelmeyeceğini de biliyorum. İlk iki paylaşımın amacı kamuoyu oluşturmaktı ve bunu başardık. Valiliğimizin destekleri ile Tanıtma Genel Müdürlüğü ile iletişime geçildi. Turizm Geliştirme Ajansı, ilk günden itibaren konuyu yakından takip ediyor. Evet, henüz Nolan telefon açıp “Rıdvan çağrını duydum dostum, bana bir yer ayarla geliyorum” demedi. Bu kadar kolay olmayacaktır eminim. Önemli olan Nolan’ın gelip gelmemesi de değil, önemli olan filmin rüzgârına girebilmek ve bunun pazarlama gücünden faydalanmak.

Geleceğe bakan müze

Müzeler artık fiziki ziyaretin çok ötesinde bir deneyim sunuyor. Bu deneyim birkaç sene önce sunulmaya başlayan dijital rehberlik uygulamalarının çok ötesine geçti. Müzecilikte gündeme ve güncele uygun dil nasıl olmalı sizce?

Genelde birçok alanda olduğu gibi müzecilikte de yenilikten ya da gelecekten bahsedilecek olursa genelde teknoloji özne hâline geliyor. Böyle düşünmek son derece normal çünkü teknolojideki gelişimler başımızı döndürmeye yetiyor. Oysa benim için bunlar sadece bir araç. Gelin çok daha çarpıcı bir şeyden bahsedeyim. 2023 yılında Türkiye’deki doğurganlık oranı 1.51’e düştü. Bir ülkede nüfusun artmasını bırakın mevcudu koruyabilmek için bile kadın başına en az 2.1 çocuk doğması gerekiyor. İtalya’da mevcut durum 1.24, Güney Kore’de 0.72.

Z kuşağını çok konuşuyoruz. Ancak yaşlı nüfusumuzun oranı gittikçe artıyor. Çok da uzak olmayan bir gelecekte her dört kişiden biri 65 yaş üstü olacak. Müzecilik geleceği yakalamak istiyorsa örneğin işte buradan başlamalı. Bir yandan da Nijer’de doğum oranı ortalaması kadın başına 6.7. Tahminlere göre 2050 yılına kadar en az 210 milyon kişi iklim şartları sebebiyle yaşadığı yerden göç edecek. Yani özetle yaşlanacağız ve göç alacağız. O zaman yaşlanan ziyaretçiler konusunda eylem geliştiren, göç/göçmen konusunda politika geliştiren müze benim için değerli olan. Çünkü gelecek konusunda onların toplumsal katkıları diğerlerine göre çok daha kıymetli olacak. Bir müzede VR görmek, evet kimin hoşuna gitmez ki! Ama bana heyecan veren yapay zekânın geleceği konusunda müdahil olan, bunu tartışmaya açan müze: Otonom yapay zekâ mı yoksa danışman yapay zekâ mı? Evet, ben müzelerin görünenin ötesinde bir gücü olduğuna inanıyorum ve evet, müzeler dünyamızın geleceği konusunda aksiyon almalı.

Gemi projesi ve Odysseus sergisi

Harika projeler var. Bunlardan ilki bu yıl için hedeflediğimiz antik bir geminin Troya’dan yola çıkarak çeşitli limanlara uğrayarak Ege’de yol alması projesi. Proje hakkında daha fazla detay veremem ancak dostum Murat ve Sidar ile proje üzerinde çalışıyoruz. Bu gemiyi yüzdürdüğümüzde emin olun Nolan’ın filminin Çanakkale’de çekildiği sanılacak. İçinde Nolan’ı gördüklerine yemin edenler çıkacaktır ancak biz bu sırada Nolan maskelerimizle güvertede takılıyor olacağız. Şaka bir yana, filme kanca atmanın yollarından biri bu. Ardından bu projenin ikinci bir ayağı olacak. Bu gemiyi ya da replikasını müzede sürekli olarak sergilemek. Tabii, tüm bu işlerin merkezinde Odysseus teması olacak. 2026 yılı 1 Temmuz’unda ise müzede Odysseus sergisi açacağız.

‘Soyağacınızdan fazlası burada’

Forbes’un Türkiye’de keşfedilmeyi bekleyen 10 müze listesinde yer aldınız. Troya Müzesi’ni keşfetmek isteyenlere çağrınız ne olur?

Ben tarihin “geçmişte” kaldığına inanmıyorum. Tarih, şimdiki zamanda yapılan geçmiş yazma eylemi ve doğrudan “geleceği” şekillendiriyor. Troya Müzesi’ni Foucualt’un önerdiği heterotopik bir mekân olarak algılıyorum. İçinde yeni evrenler, yeni evren tasarımları barındırıyor. Kim olduğunuzu öğrenmek istiyorsanız Troya Müzesi, soyağacınızdan daha fazlasına sahip. Size ayna tutuyor. Bir de gelecekte ne olacağınız meselesi var, burada onu da bulacaksınız. "Matrix" filminden yola çıkarak şöyle özetliyeyim; Troya size mavi hapı vaat eder!

Troya Müzesi, sosyal medyada esprili paylaşımları ile biliniyor.

*Bir paylaşımda "Bu tahta atı içeri alabilir misin?" sorusuna hayır diyebilme yetisine sahip bir güvenlik görevlisi aranıyor.

*Müze’nin geçen yıl en çok dinlediği şarkılar ise şöyle: Anadolu'dan Geldik, Hangimiz Sevmedik, Horse Sounds, Yandım Yandım, Talihim Yok Bahtım Kara... "Geçmişi unutmak zor!" diyor Müze...