Cezalar suça değil kimliğe veriliyor

ABD’de Kaliforniya Üniversitesi’nde doktora çalışmalarını sürdüren Beyzanur Han Tunçez ile George Floyd’un polis tarafından öldürülmesiyle başlayan olaylar üzerine ABD’de ırkçılığın bugüne yansımalarını ve polis şiddetini konuştuk. Polis şiddetinin cezasız kaldığını vurgulayan Tunçez, azınlıkların bir beyaza göre aynı suçtan ceza alma oranının en az üç kat daha fazla olduğuna dikkati çekiyor.

1950’lerde ayrımcılığa karşı başlayan mücadele sürecinde neler yaşandı?

Jim Crow Yasaları (Ayrımcılığı yasal hale getiren, siyah ve beyazları sosyal hayatta birbirinden uzak tutan yasalar) 1955’e kadar devam etti. 1955’te George Floyd olayı gibi o döneme imzasını atan olaylar oldu. Rosa Parks’ın otobüste yerini vermeyi reddetmesi... İlk ateşi atan oydu. Sivil Haklar Hareketi’ne getiren olaylar... Yaklaşık 1965 yılına kadar devam etti. En büyük kazanım nedir? Oy Hakkı Yasası. Ama bugün de birçok pratik, Jim Crow yasalarının mirasını devam ettiriyor.

ABD’de polis şiddetinin altında yatan sebepler ne?

Polis şiddeti, geçmişte çok daha fazlaydı. Şu an geçmişe göre daha az. Neden? Çünkü sosyal medyayla her şeyin videosunu çeker oldun. Sayısal olarak karşılaştırdığımızda daha az ama bu demek değildir ki münferit olaylar bunlar. İnsanlara artık “yeter” dedirten mesele, bir insanı korumakla görevli olan birinin onu öldürdükten sonra ceza almaması. Bu polisleri direkt polis departmanı savunuyor. Belge karartma olayları var. Polisler, hesap vermiyor. 2012-2019 yılları arasında polisler, öldürme vakalarının yüzde 99’unda ceza almadılar.

Suç aynı, sonuç farklı

Günümüzde siyahileri ve azınlıkları hedef alan çok net uygulamalar var. Polisin, seni durdurup üst arama meselesi... Bir polisin seni durdurması için bir suçu işleyeceğin kanısına varması gerekiyor. Ama sistemik ırkçılıktan dolayı sadece siyahilerin suç işleyeceği kanısına varıyor. Bir siyahinin ya da Latino’nun bir beyaza göre aynı suçtan ceza alma oranı üç kat fazla. Tutuklanma oranı ise 4’e 1. Bazı kaynaklar 7’ye 1 olduğunu da söylüyor.

Cezaevinde oy kullanamıyorlar. Çıktıktan sonra da birçok eyalet oy verme hakkını otomatik olarak iade etmiyor. Otomatik olarak iade edilen çok az eyalet var. Hüküm giymişseniz hiç oy kullandırtmayan eyaletler var. Bu özellikle siyahi toplum için çok büyük bir şey. Bu insanlar oy kullanma hakkı için çok ciddi sivil direniş içine girdiler. Gerçekten savaşmaları gerekti bunun için. Zaten cezaevinden çıktıktan sonra devletten koşarak kaçıyorlar. Cezaevinden çıkan birinin, oy kullabiliyorsa bile oy kullanma ihtimali yüzde 25’e kadar azalıyor.

Hiç suça karışmamış ortalama bir siyahinin diğerlerine göre oy kullanma ihtimali çok daha az. Amerika’da oy kullanabiliyor musun önce bunu bilmen lazım. Kullanabiliyorsan kayıt olman lazım. Amerika’da seçimler salı günü. Yani insanların işten izin alması lazım. Saati beş dolara çalışan bir siyahi nasıl izin alsın? Bu insanların zamanı yok, ulaşım imkanı yok.

Salgının etkisi

Bu son olayların, daha önceki eylemlerden bir farkı var mı?

Şu an çok yoğun yağma var. Bu yüzden farklı. Ama bu beni şaşırtmadı çünkü kovid ile birlikte en çok zarar gören grup siyahiler ve Latinolar. Daha çok hizmet sektöründe çalıştıkları için bu insanlar işlerini kaybetti. Ekonomik olarak çok ciddi sıkıntılar var ortada.

Nüfusun yüzde 13’ü siyahi

ABD’de siyahların nüfusa oranı nedir?

ABD nüfusunun yüzde 13’ü siyahi. İç savaş döneminde yüzde 25 civarındaydı. Azaldı o dönem. Daha sonra yavaşça artmaya başladı. Şu anda da artma eğilimi içinde ama Latinolar ya da Asyalılar kadar artmıyor. Bu çok konuşulan bir mesele. Azınlıkların oranı artarken beyazların azalıyor. Bundan bir 20 yıl sonra Amerika’da birçok şehir azınlıkların çoğunlukta olduğu şehirlere dönüşecek.

Rakamlarla polis şiddeti

ABD’de 2013’ten 2019’un ortasına kadar 7 bin 666 kişi polisin aşırı güç kullanması nedeniyle yaşamını yitirdi.

Polis, her yüz bin siyahiden 273’üne karşı güç kullanırken, bu oran beyazlarda 100 binde 76.

Amerika’da gözaltındaki her yüz bin kişiden 12’si ölüyor.

Son 10 yılda en az 85 bin polis 200 bin soruşturma geçirdi ancak çoğu kamuoyundan gizlendi.

En az 110 bin soruşturma yargıya taşınmadı. Deliller yok edildi.

Sorgulama geçiren 80 bin polisin sadece 30 bini görevden alındı.