'Dondurmadan tank' gösterdi, ortadan kayboldu
08.06.2022 - 10:47 | Son Güncellenme:
BBC Türkçe Independent Türkçe
'Ruj kralı' olarak bilinen sosyal medya fenomeninin 50 milyon takipçisine yaptığı canlı yayın aniden kesildi, dahası adı Taobao sitesinin veritabanından da silindi. Dünya, Çin'in kaybettiği Li Jiaqi'nin akıbetini merak ediyor.
Tam 33 yıl önce, 4 Haziran 1989'da, Çin ordusu başkent Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda gösteri düzenleyen kalabalığı ateş açarak dağıttı. Tiananmen Meydanı'nda o gün yaşananlar, resmi olarak hatırlanmak bir yana, kimilerine göre ulusal çapta unutturulmaya çalışılıyor.
Her yıl 4 Haziran'a doğru, Çin internette konu ile ilgili tüm atıfları yok ediyor. 'Tiananmen' kelimesi, tüm platformlarda, algoritmalar aracılığı ile engelleniyor. Olayları anmak isteyenleri ise hapis cezaları bekliyor.
1989'da başkent Pekin'deki öğrencilerin liderliğinde başlayan ve ordunun şiddetli müdahalesiyle sonuçlanan demokrasi yanlısı gösteriler haftalarca sürmüş, diğer şehirlere de yayılmıştı.
Eylemler, Komünist Parti liderliği içinde de bölünmelere yol açmış ancak partideki sertlik yanlısı kanadın ağırlığını koymasıyla 3 Haziran 1989 gecesi askerler, eylemci öğrencilere gerçek mermilerle saldırmıştı.
3-4 Haziran günlerinde yaşanan çatışmalarda ne kadar kişinin öldüğü tam anlamıyla ortaya koyulmuş değil. Çin hükümeti, aynı yıl Haziran ayı sonunda, olaylarda 200 sivilin ve onlarca güvenlik personelinin öldüğünü açıklamıştı.
Ancak 2017 yılında kamuoyuna açıklanan ve dönemin İngiliz Büyükelçisi Sir Alan Donald'ın diplomatik yazışmalarının yer aldığı belgelerde ölü sayısının 10 bin olduğu belirtiliyordu.
'TANK ADAM'A NE OLDUĞU BELİRSİZ
Ölü sayıları gibi, olayların sembolü olan bazı kişilerin akıbeti hakkında da hiçbir şey bilinmiyor. 5 Haziran günü, elindeki alışveriş poşetleri ile Tiananmen Meydanı'ndaki tankları durduran kişiye ne olduğu hakkında bir bilgi bulunmuyor. Yakın tarihin en ünlü karelerinden biri olan fotoğraftaki kişi, Tank Adam ya da Meçhul Asi olarak da biliniyor.
CANLI YAYIN ANİDEN KESİLDİ
Katliamın otuzüçüncü yılında Çin'de bu kez bir sosyal medya fenomeni kayboldu. Pekin yönetimi, Tiananmen Katliamı'nı hatırlatacak gibi tank şeklinde dondurma tutan Li Jiaqi'yi canlı yayında sansürledi.
30 yaşındaki Jiaqi'nin cuma günü e-ticaret sitesi Taobao'daki yayını, tank şeklinde bir dondurma göstermesi üzerine aniden kesildi.
Jiaqi'nin yayınını Tiananmen Katliamı'nın otuzüçüncü yıldönümüne denk gelen 4 Haziran'dan saatler önce yapması dikkat çekiciydi.
Yayını kesildikten sonra sosyal medya platformu Weibo'daki 50 milyon takipçisine seslenen Jiaqi, ekibinin 'teknik bir sorunu çözmeye çalıştığını ve kısa süre içinde geri döneceğini' söyledi.
Çin'de Twitter'ın muadili olarak kullanılan Weibo'da iki saat sonra yaptığı bir diğer duyurudaysa 'cihazlarla ilgili bir sorun nedeniyle yayının devam edemeyeceğini' belirtti.
Jiaqi takipçilerine pazar günü bir yayın daha yapacağını söylemesine rağmen bu da gerçekleşmedi. Pazartesi günüyse Jiaqi'nin adı, canlı yayınını yaptığı Taobao sitesinin veritabanında çıkmamaya başladı.
Bunun üzerine birçok kişi, 2018'de 5 dakikada 15 bin ruj sattıktan sonra ünlenerek 'Ruj Kralı' diye anılan Jiaqi'nin başına neler geldiğini sorgulamaya başladı.
Bir Weibo kullanıcısı, "Li Jiaqi'ye ne oldu? Canlı yayını aniden kesildi. Bununla ilgili bir şeyler bilen varsa bize anlatabilir mi?" diye yazdı.
Jiaqi yayında, Birleşik Krallık merkezli Unilever şirketine ait Algida markasının Vienetta dondurmasını kullanmıştı. Yayını yaptığı Taobao sitesiyse Çin merkezli Alibaba şirketine ait.
ABD'nin önde gelen yayın kuruluşlarından CNN, Unilever ve Alibaba'dan yorum taleplerine yanıt alamadı.
EN BÜYÜK 'TABU'
Aradan geçen uzun yıllarda Çin büyük bir değişim geçirdi. Ülke, ekonomik olarak daha zengin ve kimilerine göre daha özgür. Ancak Tiananmen Meydanı'nda ve çevresinde bundan 33 yıl önce yaşananlar, bugün de en az o günkü kadar 'tabu'.
Çin Komünist Partisi, Tiananmen Meydanı'ndaki olayların okullarda öğretilmesine ya da internette tartışılmasına karşı yoğun bir sansür uyguluyor. Ülkede merkezi yönetim tarafından sıkı şekilde denetlenen internette, yaşanan trajik olaya dair bilgi bulmak neredeyse imkansız.
Bazı Weibo kullanıcıları, bu nedenden ötürü aslında Jiaqi'nin canlı yayında tuttuğu tank şeklindeki dondurmanın neyi sembolize ettiğinin farkında olmayabileceğini savundu. Weibo'da bir kişi, "Bilmiyordu, okulda hiç ona öğretilmemişti. Şimdi de sonuç bu" ifadelerini kullandı.
Pekin yönetimi, beklendiği gibi bu yıl da 4 Haziran öncesinde çok geniş güvenlik önlemleri aldı. Özerk yönetim Hong Kong'da her yıl Tiananmen kurbanlarının anıldığı Victoria Park kapatıldı ve içeriye kimse alınmadı. Polis, Hong Kong sokaklarında insanların kimliklerini sorguladı ve çantalarını aradı.
ABD, Avustralya, Tayvan, Kanada ve Japonya gibi ülkelerde ise toplanan kalabalıklar Tiananmen'de hayatını kaybedenleri mumlar yakarak andı. ABD'nin Los Angeles kentindeki Çin Başkonsolosluğu önünde toplanan göstericiler, minyatür bir tankla sloganlar attı.
