Libya’da ateşkesin temeli atıldı

Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen Libya konferasında Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanınan Ulusal Mutabakak Hükümeti lideri Fayiz es-Serrac ile Libya Ulusal Ordusu lideri muhalif General Halife Hafter arasında kalıcı bir ateşkesin sağlanması amacıyla karşılıklı atılması gereken adımların yanı sıra başta BM olmak üzere uluslararası topluluğun üzerine düşen görevler belirlendi.

Bu çerçevede beş başlık altında toplanan 55 maddelik deklarasyonda, BM tarafından tanınan Başbakan Fayiz es-Serrac’ın yönettiği Libya’nın toprak bütünlüğüne ve egemenliğine vurgu yapıldı. 

BM Libya özel temsilcisinin 3 aşamalı barış planını destekleyen Libya konferansı katılımcıları, ülkenin toprak bütünlüğünü zedeleyebilecek adımlardan kaçınacakları yönünde de taahhütte bulunuyor. Liderler, sonuç bildirgesinde Libya sorununun BM çatısı altında çözülmesi konusunda da görüş birliğine vardı.

Türkiye memnuniyeti

Katılımcıların önemli bölümü, Libya’da ateşkesin sağlanması amacıyla Ankara ile Moskova’nın çabalarını memnuniyetle karşıladıklarını ifade etti. Zira Ankara’nın, es-Serrac, Moskova ve Berlin ile yürüttüğü aktif diplomatik çaba, Almanya’daki zirvenin düzenlenmesi açısından son derece etkili oldu. Zirvede çözüm sürecinin BM çatısı altında yapılması ve katılımcıların bu yönetimi desteklemeleri ise Ankara tarafından memnuniyetle karşılandı.

Libya’nın petrol yataklarının ülkeye ait olduğunun hatırlatılması da, Türkiye başta olmak üzere pek çok ülke tarafından istenen ve vurgu yapılan önemli bir konuydu.

Berlin Konferansı’nın sonuç bildirgesi, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) onay sürecine tabi olacak. Bu sayede liderler tarafından belirlenen yol haritası, BM’nin resmi tutumunu oluşturacak.

Bununla birlikte zirve öncesinde belirlenen “saflarda bir değişiklik” göze çarpmadı. Zira Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, her ne kadar böyle olmadığını daha önce ifade etmeye çalışsa da, Tobruk merkezli temsilciler meclisinin lideri Hafter’i desteklemeye devam etti. Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri de Fransa ile ortak hareket etmeyi tercih etti. 

Rusya ise, Türkiye’nin savunduğu pozisyona yaklaşmaya başlamış görünüyor. General Hafter’le bağlarını tamamen kopartmasa bile, BM önderliğinde sağlanacak bir çözüme destek vermek amacıyla   Serrac yönetimine daha az mesafeli davranıyor. 

Dışişleri Bakanı Mike Pompeo tarafından temsil edilen ABD ise, Libya krizini çok önemsiyor gibi görünmüyor. Zira Washington yönetimi, Libya’dan gelecek terör ve yasadışı göç gibi olası tehditlerin, kendisinden çok Avrupa ve Orta Doğu ülkelerini rahatsız edeceği düşüncesinde. Bu yüzden düşük seviyede toplantıyı izleyen ABD, Libya sorununun BM çatısı altında çözülmesi gerektiğini savunarak süreci BMGK üzerinden kontrol edebilme kozunu muhafaza etti.

AB’ye denetleme görevi

Almanya tarafından zirveye davet edilen, üyeleri arasında Libya’da desteklenecek lider için görüş ayrılığı yaşayan ve bu nedenle “tek ağızdan konuşamayan” Avrupa Birliği (AB) ise, ağırlıklı olarak Brüksel’i tehdit eden yasadışı göç konusu ve silah ambargosunun BM adına denetimini gerçekleştirmek amacıyla kulis yaptı.

Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre AB, Türkiye’nin Serrac yönetimini desteklemesinden pek hoşnut değil. Zira aynı kaynaklar, Türkiye’nin es-Serrac yönetimini destekleyerek, AB’ye yasa dışı göçlerin yoğunlaştığı üç yoldan ikisinin kontrolünü elde etmiş olacağını iddia ediyor. Aynı kaynaklar, Türkiye’nin bu kontrolünün, Ankara’nın açısından önemli bir koz olacağına vurgu yapıyor. 

Yunanistan’ın hüsranı

Öte yandan Berlin Konferansı’na davet edilmeyen Yunanistan’ın Başbakanı Kiryakos Mitçotakis, Almanya Şansölyesi Angela Merkel’le bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi ancak umduğunu bulamadı. Yunanistan’ın zirveye neden davet edilmediğini Merkel’e soran Mitçotakis, zirvede Libya ile Türkiye arasında imzalanan ekonomik münhasır alanın yanı sıra, Ankara’nın Akdeniz’in doğusunda  gerçekleştirmiş olduğu sondaj çalışmalarının ele alınmasını, Türkiye’nin kınanmasını talep etti. Ancak Merkel, zirvenin konusunun Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları ve sondaj çalışmaları olmadığını hatırlatarak, zirvede bu konuları gündeme getirmeyeceğine vurgu yaptı.

Merkel, AB’nin Akdeniz’in doğusundaki sondaj çalışmaları hakkındaki pozisyonunun bilindiğini de ifade etti.

‘Yapıcı bir tutum sergilendi’

4 saatten fazla süren konferansın ardından Almanya Başbakanı Angela Merkel, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ve BM’nin Libya Temsilcisi Ghassan Salame basın toplantısı düzenledi. Merkel, tüm katılımcıların Libya’daki ihtilafın çözümünde siyasi bir yola ihtiyaç duyulduğu konusunda hemfikir olduğunu ifade etti. Özellikle son günlerde askeri çözümün bir şansı olmadığının ortaya çıktığına işaret eden Merkel, askeri çözümün insanların acılarını artıracağını belirtti. Merkel, bundan sonraki sürece ilişkin, “Kapsamlı bir plan konusunda anlaştık” dedi. Tüm katılımcıların çok yapıcı bir çalışma sergilediklerini anlatan Merkel, “Silah ambargosuna saygı göstermek istediğimiz ve bu silah ambargosunun daha fazla kontrol edilmesi konusunda hepimizin fikir birliği içinde oluğu tespitinde bulunabiliriz” şeklinde konuştu.

‘Ambargoya uyulmalı’

Merkel, imzalanan metinlerin BM Güvenlik Konseyi’nde kabul edilmesi gerektiğini ve böylelikle uluslararası resmiyet kazandırılması konusunda mutabık kalındığını kaydetti. Merkel, şimdi bir toplantı için davet yapılabileceğini ve gelecek hafta davetlerin gönderilebileceğini belirterek, bu toplantıda ateşkesin kalıcı olmasının sağlanabileceğini dile getirdi.

BM Genel Sekreteri Gutteres ise liderlerin Libya krizinin barışçıl biçimde çözülmesi için güçlü bir mesaj verdiğini belirterek, “Libya’da askeri çözüme yer  yoktur. Tüm katılımcılar, konuya daha fazla müdahil olanlar da dahil, buna birkaç kez dikkat çektiler” diye konuştu.

Guterres, katılımcıların, Libya’da askeri çatışma veya ülkenin iç işlerine karışmaktan kaçınacağını taahhüt ettiklerini kaydederek, “Tüm aktörlere  çatışmayı alevlendirecek eylemlerden uzak durmaları çağrısında bulunduk” dedi. BM’nin uyguladığı silah ambargosuna uyulması gerektiğini vurgulayan Guterres, siyasi sürece dönülmesinin önemine işaret etti.