Potansiyel Kovid-19 aşısı çıkmadan kapış kapış

Yeni tip koronavirüsün neden olduğu Kovid-19’a karşı aşı üretme yarışı sürüyor. Hemen hemen her gün farklı kaynaklardan aşının sonbahar aylarında hazır olacağına ilişkin haberler geliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Kovid-19 için Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 10’u aşkın ülkede toplam 166 aşı çalışması yürütülüyor. Bu çalışmaların 25’i klinik araştırma aşamasını geçti, insanlar üzerinde denenmeye de başladı. Aşı çalışmalarında ilk fazda onlarca, ikinci fazda yüzlerce, üçüncü fazda ise binlerce kişi üzerinde testler yapılıyor. Üçüncü faz, nüfustaki çeşitliliği temsil edebilmesi için çeşitli yaş gruplarını, sağlık problemi olan insanları, hamileleri ve bebekleri de kapsıyor.

Aşının muhtemel etkilerinin gözlemlendiği bu fazlar aşı çalışmalarında en kritik kısımını oluşturuyor. Bilim insanlarının bu yoğun çalışmalarına rağmen dünyada 17 milyon kişiye bulaşan, 666 binden fazla kişinin ölümüne neden olan Kovid-19’un tedavisi ya da önlenmesi için onaylanan herhangi bir aşı bulunmuyor. Koronavirüs aşısına dair çalışmalarda son aşamaya yaklaştığını duyuran şirketler ekim ayını işaret ediyor. Ülkeler de aşı tedarik edebilmek için anlaşma yarışına girmiş durumda.

Şimdiden 250 milyon doz

İngiltere, Fransız Sanofi ve GlaxoSmithKline tarafından geliştirilecek potansiyel bir Kovid-19 aşısı için 60 milyon dozluk bir tedarik anlaşması yaptı. Bu, İngiltere’nin bu konuda dördüncü anlaşması. Anlaşmanın mali koşulları açıklanmadı. İngiltere, aşı tedarik anlaşmalarında erken harekete geçti ve bakanlar çeşitli adaylardan malzeme temin etmenin önemini vurguladı. İngiltere Ekonomi Bakanı Alok Sharma, “Gerçek şu ki hiçbir garanti yok” dese de şu notu düştü:

“Bu sırada işe yarayan bir aşı bulma şansımızı artırmak adına GSK ve Sanofi gibi gelecek vaat eden çeşitli aşı adaylarına erken erişimi güvence altına almamız önemli.”

İngiltere BioNTech/Pfizer aşısı için 30 milyon dozluk ve Valneva aşısı için prensipte 60 milyon dozluk bir anlaşma yapmıştı. Bu anlaşmalar, bir önceki hafta AstraZeneca arafından Oxford Üniversitesi ile birlikte geliştirilen aşının İngiltere adına 100 milyonluk üretimi için yapılan anlaşmayı takiben geldi. Henüz Kovid-19’a karşı işe yarayan herhangi bir aşı geliştirilmemişken İngiltere’nin şu anda potansiyel olarak 250 milyon doz aşısı bulunuyor.

Avrupa ve ABD...

Almanya, Fransa, İtalya ve Hollanda anlaşmayla Avrupa Birliği (AB) üyesi tüm ülkelerin vatandaşlarına aşı yapılmasını güvence altına almak için koronavirüs aşısı geliştirilebilmesi ve bu aşıdan 400 milyon doz üretilebilmesi için İngiltere merkezli ilaç şirketi AstraZeneca’yla anlaşmıştı.

ABD ise Pfizer ve Alman biyoteknoloji şirketi BioNTech’le aşı adayından üretime geçtiklerinde 100 milyon doz satın almak için 1 milyar 950 milyon dolarlık bir anlaşmaya imza atmıştı. Bu anlaşma, ABD’ye daha sonra 500 milyon ek doz alma olanağı da sağlıyor. ABD’li Novavax isimli ilaç şirketi, ABD hükümeti ile gelecek yılın başında 100 milyon doz Kovid-19 aşısı üretmeleri karşılığında 1.6 milyar dolarlık sözleşme imzaladığını duyurmuştu.

Bir dozu 50-60 $

Kovid-19’a karşı aşı çalışmalarına ilk başlayan şirketlerden olan ve ABD hükümetinden de 1 milyar dolara yakın maddi destek alan Moderna, hafta başında yaptığı açıklamada üçüncü faz testlerin başladığını duyurmuştu. Üçüncü faz testlere 30 bin kişi katılacak. Şirket yılda 500 milyon doz aşı üretme planına sadık olduğunu, 2021 için ise hedefin yılda 1 milyar doz aşı üretmek olduğunu açıklamıştı. Moderna’nın üreteceği aşının fiyatının ne olacağı ise uzun süredir merak ediliyor. İngiliz Financial Times, adını açıklamadığı kaynaklara dayandırdığı haberinde aşının bir dozunun 50-60 dolar olabileceğini yazdı. Bilgi veren kaynaklar, aşının ABD ve diğer yüksek gelirli ülkelerde kullanılabileceğini söyledi. Diğer yandan ABD hükümeti, Pfizer ve alman BioNTech tarafından geliştirilen diğer aşı için 39 dolar üzerinden anlaşma yapmıştı.

İlk onayı Rusya verecek

Aşı deneyleri ve ülkelerin potansiyel aşı için anlaşmaları sürerken Rus yetkililer, iki haftadan az bir süre içinde başkent Moskova’daki Gamaleya Enstitüsü tarafından geliştirilen bir koronavirüs aşısına onay vermeyi planladıklarını duyurdu. CNN International’ın haberine göre Rusya, bu durumda dünyada koronavirüs aşısına onay veren ilk ülke olacak. Rus yetkililer, aşının onayının 10 Ağustos ya da daha erken bir tarihte çıkması için çalıştıklarını söyledi. Aşının öncelikle sağlık çalışanlarına yapılacağı belirtiliyor. Aşının çalışmalarını finanse eden Rusya Ulusal Varlık Fonu’nun Başkanı Kirill Dmitriev, 1957’de Sovyetler Birliği’nin dünyanın yörüngesine ilk uyduyu yerleştiren ülke olmasına gönderme yaparak “Bu bir Sputnik anı. Amerikalılar Sputnik’in sinyallerini duyunca şaşırmışlardı. Aşıda da aynısı. Rusya bunu başaran ilk ülke olacak. Ama bilim insanlarımız birinci olmak için değil insanları korumak için çalışıyor” dedi.

Yarısından fazlası virüs kaptı

ABD ve Brezilya’nın ardından dünyada en fazla koronavirüs vakasının görüldüğü üçüncü ülke olan Hindistan’ın açıkladığı vaka sayısı 1 milyon 533 bin, ölü sayısı da 34.240. Ülkenin en büyük kenti Mumbai Belediyesi’nin yaptığı araştırma vaka sayısının daha da yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Araştırma kapsamında 6936 kişiye antikor testi yapıldı. 20 milyon kişinin yaşadığı Mumbai’nin yoksul mahalle sakinlerinin yüzde 57’sinin testleri pozitif çıktı. Yoksullukla birlikte, iç içe yaşamın ve ortak tuvaletin kullanıldığı Mumbai’de 110 bin vaka ve 6000 can kaybı olduğu açıklanmıştı.

Sosyal mesafeli hac

Bu yılki hac ibadeti, koronavirüsü önlemlerinin gölgesinde başladı. Sadece ülke içinde yaşayanların hacca gitmesine izin veren Suudi Arabistan, koronavirüsünün yayılmasını engellemek için ibadet sırasında maske ve sosyal mesafeyi de zorunlu hale getirdi. Beş gün boyunca hac ibadetini yerine getirecek Mekke’ye gelen ilk hacı adaylarına, dezenfektan, maske, seccade ve şeytan taşlama ritüeli için sterilize edilmiş çakıl taşları ile elektronik bileklik verildi.

Diğer yandan Suudi sınırları yabancı ziyaretçilere kapatıldığından hacca gidemeyecekler için “sanal hac” uygulaması geliştirildi. Alman yazılım şirketi Bigitec Studio ve İngiliz sanal gerçeklik şirketi Labbaik VR, Mekke-Medine’yi ziyaret ve hac ritüellerinin sanal tatbiki için uygulama geliştirdi.

Kafası karıştı

Koronavirüs pandemisinin ardından dünyanın neredeyse tüm ülkelerinde özellikle kamusal alanlarda maske kullanımı zorunlu hale geldi. ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nden araştırmacılar, maske kullanımının ardından en iyi yüz tanıma algoritmalarının dahi yüksek hata oranları verdiğini duyurdu.

Genellikle akıllı telefonların kilidini açmak veya pasaportları kontrol etmek için kullanılan algoritma üzerinde yapılan testlerde 89 algoritma üzerinden 6.2 milyon görüntü tarandı. Yüz tanıma sistemleri genellikle her 1000 kişiden 3’ünü tanıyamazken, maske takıldığında başarısızlık oranı her 100 kişide 5 kata kadar çıktı. Bu hata oranının 20 ila 50’ye kadar yükselebildiğini açıklayan araştırmacılar, maskenin burnu ne kadar kapattığının, şeklinin, deseninin ve renginin de bu oranı etkileyebildiğini söyledi.