Antep fıstığına Karagöz korkusu

Duygu Erdoğan - Antep fıstığında ‘var yılı’ ile ‘yok yılı’ arasındaki ürün verimi farkı giderek açılırken bu sezon bir de kuraklık sıkıntısı baş gösterdi. Antep fıstığı üretiminin yüzde 90’ından fazlasını sağlayan Güneydoğu Anadolu, Türkiye’de aldığı yağış ortalaması en çok düşen bölge oldu. İllerde özellikle hububat veriminde ciddi düşüşler var. Bu kapsamda ağustos ve eylül aylarında toplanan Antep fıstığında da sıcaklar nedeniyle erken açan dallardaki kayıplar görülmeye başlandı. Bu sezon ‘yok yılı’nı yaşayacak Antep fıstığında etkileri görülmesi beklenen kuraklığın, gelecek yılda da kendini göstereceği tahmin ediliyor. Buna göre, ‘karagöz’ adıyla bilinen ve bir sonraki yılın mahsulünün meyve salkımlarını oluşturacak gözler, oldukça az çıktı ve belirli bir dolgunluğa erişemiyor.

Şanlıurfa Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kaya, “Fıstıkta bu sezon zaten ‘yok yılı’ olacak. Ancak kuraklık nedeniyle asıl üzüntümüz; gelecek sezonun yani ‘var yılı’ olacak dönemin de sıkıntılı geçecek olması. Çiftçinin gözü ağacın gözünde. Ve ne yazık ki gelecek sezonun mahsulü hakkında önemli öngörü sağladığımız bu karagözler pek gözükmüyor” dedi.

Üç kat fark var

Periyodisite yani var-yok yılı dönemleri, Antep fıstığında hemen her yıl farklı bir üretim rakamını oluşturuyor. Genel olarak yok yılı verimi, var yılı veriminden üç kat daha düşük oluyor. Antep fıstığı üretim alanlarının yüzde 90’ından fazlası kuru şartlarda olduğu için üretim rakamları bölgenin yağış durumu ile dalgalanabiliyor.

TÜİK verilerine göre, geçen sezon bugüne kadarki en yüksek üretim gerçekleşti. Buna göre, 296 bin ton Antep fıstığı rekoltesi oluştu. Bu oran önceki sezonda ‘yok yılı’ olarak 85 bin ton olarak gerçekleşmişti. Türkiye’de 2019/2020 üretim döneminde 3.66 milyon dekar alanda Antep fıstığı üretimi gerçekleşti. Bu açıdan yüzde 38.5’lik paya sahip olan Şanlıurfa, en fazla üretim alanına sahip il konumunda. Şanlıurfa’yı Gaziantep ve Siirt takip ediyor.

Tüketimde de ‘var’ ve ‘yok’ farkı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Antep fıstığı tüketimi de üretim yıllarına paralel olarak azalıp artıyor. Bu durumda, fıstığın ‘var yılı’nda daha uygun fiyatlı, ‘yok yılı’nda ise daha yüksek fiyatlı satılmasının etkisi görülüyor. TÜİK verilerine göre, 2019/2020 sezonunda 85 bin ton üretilen Antep fıstığında yıllık kişi başı tüketim ise 800 gram oldu. 240 bin ton üretime ulaşılan 2018/2019 sezonunda ise yıllık kişi başı tüketim 2.5 kilogram seviyesindeydi. 2017/2018 sezonunda 78 bin ton üretim varken, tüketim ise 800 gramdı. 170 bin ton üretim yapılan 2016/17 sezonunda ise tüketimin 1 kilo 800 gram olduğu görüldü.

Ziraat mühendisleri arazide

Fıstıkta zararı henüz net olarak göremediklerini anlatan Siirt Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Günbat, kendi bölgeleri özelinde 10 günlük yağışların da belirleyici olabileceğini söyledi. Şanlıurfa Ziraat Odası Tarım Danışmanı Gülistan İzol da ziraat mühendislerinin arazilerde olduğunu anlatırken, bölgedeki Antep fıstığı ekili alanların normalin altında yağış aldığını kaydetti.

Şanlıurfa Bozova Ziraat Odası Başkanı Fuat Almas, kuraklığı fıstıkta sadece bu yılı değil, gelecek sezonu da etkileyebileceğine dikkat çekti. Almas, “Gelecek sezon için fikir veren, verimi belirleyen karagözlerin az olduğunu, dolmadığını görüyoruz. Zaten normal şartlarda yok yılı dönemi olarak yüzde 60 daha az verim alacağız. Bir de hem bu sezon, hem de gelecek sezon kuraklık sıkıntısı yaşanacak” dedi.

Kalite ve verim kaybı

Ağaçlarda kuraklıktan kaynaklı verim kaybı yanı sıra çıkan tanelerin yeterli doygunluğa erişip erişmeyeceği takip ediliyor. Bölgenin önemli üreticilerinden Gaziantep’in ziraat odaları başkanları şunları söylüyor:

“Nizip Ziraat Odası Başkanı Sıddık Durmaz: Geçen sezon bu zamana kadar aldığımız en yüksek ürün miktarını almıştık. Bu sezon ise kuraklık etkisini hissedeceğiz. Ziraat mühendislerimiz arazilerde takibini yapıyor.

Araban Ziraat Odası Başkanı Hasan Altun: Daha önceki aylarda da sinyalini vermişti. Hem bu ay yağış olmadı, hem de de iklim dışı bir sıcaklıkla karşı karşıyayız. Normal bir yok yılına göre yüzde 30-40 oranında bir verim kaybı olabilir.
Şehitkamil Ziraat Odası Başkanı Cuma Yiğit: Özellikle karagözlerde çok azalma var. Çiftçimizin önemli bir bölümü fıstık ile geçimini sağlıyor. Gelecek sezonun ne kadar etkilenip etkilenmediğini yakında görmüş oluruz.