Artık yasak! Litresi 2.5 lira...

Zeytinyağının dökme ve varilli olarak ihracatına yasak getirildi. Bu yasak, 31 Ekim’e kadar sürecek. Kararda pandeminin yol açtığı belirsizlik ve artan yağ talebinin etkili olduğu belirtiliyor. Buna göre, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebiyle Ticaret Bakanlığı yasak getirdi. Zeytinyağının sadece ambalajlı ihracına izin veriliyor.

Sektörün tamamına mercek tuttuk

Zeytinyağı ihracatçıları ve üreticiler karara tepkili. İç piyasada gıda enflasyonunda zeytinyağının etkisi olmadığını dile getiren ihracatçılar, Türkiye’nin dünya zeytinyağı pazarından almak istediği payın da yasakla büyük bir zarar göreceğini savunuyor.

İhracatçılar aynı zamanda yıllardır dünyanın çeşitli ülkelerinden edindikleri iş bağlantılarının ve güvenin de sarsılmasından endişe ediyor.

Gelin zeytinyağında en güncel bilgileri alırken tartışmalara mercek tutalım...

‘Eldeki hazır yağı kaybetmeme hamlesi mi?’

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, dökme yani tank ve varille yapılan ihracatın yasaklandığını belirtirken, kutulu ihracatın ise devam ettiğini hatırlattı.

Yıldırım, “Zaten kutulu ihracat teşvik ediliyor ama bunu artırmak öyle bir günde olacak iş değil. Uzun yıllar ciddi bir altyapı oluşturmanız lazım” dedi. Yıldırım’ın konuyla ilgili sorulara yanıtları ise şöyle:

Fiyat artıyor, enflasyonu etkiler mi?

Zeytinyağı için kabul edilebilir değil. İklime bağlı bu yıl üretim az. Eskiden ayçiçek yağı fiyatı, zeytinyağının 5’te biri idi. Şimdi çok yakın. Zeytinyağında 2-3 yıldır fiyat aynı.

Firmaların anlaşmaları ne olacak?

İhracatçılara taahhütleri sorulmuş. Yani bağlantısı, anlaşması yapılan işlerde sorun olmayacak, izin verilecek.

Marketler etkili oldu mu?

Güçlü bir iddia olarak konuşuluyor. Ama asıl neden, ‘Biz ayçiçek, kanola gibi yağı ithal etmek için her şeyi yapıyoruz, elimizdeki hazır yağı neden dökme gönderelim? Pandemide yağ stokumuzu tutalım’ şeklinde ifade ediliyor.

Kuraklık vurdu zeytinde ‘geç’ yağlanma oldu

Türkiye 2019 - 2020 sezonu 60 bin ton zeytinyağı ihraç etti. Bu sezon, yani Kasım 2020’den 20 Mart’a kadar ihracat 16 bin ton oldu. TÜİK’e göre, zeytin üretimi 2020’de yüzde 13’lük azalışla 1.3 milyon tonda kaldı. Bunun 430 bin 327 tonu sofralık zeytin oldu, 886 bin 524 bin tonu ise yağlığa ayrıldı.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi koordinatörlüğündeki tahmin çalışmasına göre, bu yıl son 7 sezonun en düşük üretimi olacak. Kuraklık nedeniyle zeytin geç yağlandı.

Zeytinyağı üretiminin 172 bin 813 ton olacağı tahmin edildi. Üretim normal sezonlarda 230 bin ton seviyesinde gerçekleşiyor.

Dışta kopukluk yaşanacak mı?

Türkiye’nin dökme ve kutulu zeytinyağı ihracatının yarı yarıya olduğunu anlatan Anadolu Hazineleri Zeytinyağı Yöneticisi Fatih Cenikli, “Ambalajlı satış çok uzun vadeli bir süreç. Bir anda ne siz satabilirsiniz, ne de alırlar. İhracat zorlu bir iş. Bunca yıl bağlantılar kuruyorsunuz, pazarlar geliştiriyorsunuz ama şimdi kopukluk olacak. 6 - 7 ay sonra o iş ortağımızı nasıl ikna edeceğiz? ‘Bu sorun bir daha yaşanır mı?’ diye sorarsa, ne yanıt vereceğiz?” dedi.

‘Tüccar fiyatları hemen düşürdü’

Ayvalık’ın ünlü zeytinyağı üreticilerinden ve Özgün Zeytincilik’in sahibi Ahmet Sucu, kararın ‘üreticinin 2021 - 2022 ve 2023 yıllarını çalacağını’ söyledi.

Sucu, yeni sezonda iyi yağ verimi beklediklerini vurgularken, “230 bin tonun 170 binini iç piyasa tüketiyor. 50 bin ton fazla var. 19 bini ihracata sattık. Kalanı ne olacak?

‘İhracatı yasakladım ama şu destekleri veriyorum’ derseniz, bir anlamı olur. Üretici para değil, emtia desteği istiyor. Çiftçi 28 liraya sızma, 20 liraya ham yağ satıyordu. Şu an 23 - 24 lira konuşuluyor. Tüccar iç pazara satacak, o da haklı. Üretici maliyetinin altına satarsa neden üretim için hevesli olsun?” dedi.

‘KDV insin, litresi 2.5 TL ucuzlar’

Türkiye’deki zeytinyağı ihracatçılarının temsilcisi Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) karara tepkili. EZZİB açıklamasında, “Türk zeytinyağı ihracatçılarının yıllık kontratları var. Taahhütlerini yerine getiremedikleri takdirde prestij kaybına uğramanın yanında, önümüzdeki yıllarda da bu müşterileriyle çalışmalarının yolu kapatılmış olacak” denildi.

Türkiye’de kişi başı yağ tüketiminin 17 litre olduğuna dikkati çeken EZZİB, “Zeytinyağı bu tüketimden 2 litre pay alıyor. Zeytinyağı fiyatlarının düşmesi ve tüketiminin daha da artması için önerimiz zeytinyağında yüzde 8 olan KDV’nin yüzde 1’e indirilmesi. Bu sayede litrede 2.5 lira civarında rahatlama ortaya çıkar” görüşünü paylaştı.