Baharata ‘vurgu’ arttı ‘vurgunlar’ da patladı

Pandemi süreci yurt içinde baharat tüketimini artırdı. Yurt dışından ise çeşitli ülkelerden Türk baharatlarına talep yükseldi. Bir diğer yandan ise çeşitli baharatların sağlığa yararları konusu sıkça ele alınmaya başlandı. İşte tüm bu döngü, bir anda baharattaki tağşişi de yukarılara taşıdı. Fırsatı görenler, baharat fazla ağırlaşsın diye toz yer fıstığını, canlı renk için renklendiriciyi bol tuttu!

Haliyle gerçek ile tağşişli baharat arasındaki fiyat farkını gören tüketici daha uygun fiyatlı ürün diye ‘açıkta’ satılanları da sıkça tercih ediyor. Kayıt dışı şekilde, sosyal medya kanalları üzerinden satılan baharatların bile alındığı belirtiliyor. Bu sayede üründe hile yapanlar aslında sürümden kazanıyor.

İşin bir diğer boyutu ise aktarlar. Neredeyse her sokağa açılan aktarlar da tüketicinin güvenini sarsar hale geldi. Tabii bu nedenle kurunun yanında yaş da yanıyor! Eğitimli ve yıllardır mesleğini doğru yürütmeye çalıştıklarını belirten aktar esnafları da ‘işini doğru yapmayan aktar’dan şikayetçi.

Sofraların, tariflerin, hatta sağlıklı reçetelerin vazgeçilmezi baharatlardaki bu hileli ortamda tüketici arada kalıyor. Daha sağlıklı ürüne ulaşmaya çalışırken, baharat alışverişini endişeyle yapıyor. Baharat piyasasını araştırırken, uzmanlarına da kulak verip, doğru ürüne ulaşmak için önerilerini aldık.

‘Hayatımızda satmadığımız kadar sumak sattık’

Kovid-19’un Türkiye’de ilk görülmeye başladığı andan itibaren virüse karşı ‘iyi geldiği’ belirtilen pek çok yöntem dile getirildi. Bunlar arasındaki ‘sumak’ önerisi ise bir anda baharat piyasasını yerinden oynattı! Bu talep öyle bir duruma geldi ki, anında sumak satışı yapan pek çok yerin ‘ürünü çoğaltmak’ için çeşitli hilelere başvurduğunu da gördük. Konuyu Türkiye Aktarlar ve Baharatçılar Konfederasyonu Genel Başkan Yardımcısı Hande

Polat anlattı:

“Bu konu o kadar hızlı yayıldı ki, o dönemde hayatımda satmadığım kadar sumak sattık. Bir daha da o kadar satabileceğimi sanmıyorum. Sumağın üst solunum yollarında kullanıldığını biliyoruz. Ancak bunu böyle söyleyip satmayız.”

Zeytinyağında ‘Ayvalık’, baharatta ‘Gaziantep’

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, gıdada taklit ve tağşiş için yeni yasada ağırlaştırılmış cezalar olacağını hatırlatırken, caydırıcılığın artabileceğini dile getirdi. Yıldırım şöyle konuştu:

“İmal eden ithal eden, perakende satan yani tağşişe alet olan kim varsa 50-500 bin lira arasında cezası olacak. Şu anda 27 bin lira civarında ceza var. 1-5 yıl arası hapis cezası, 5-10 yıl arası faaliyetten men cezası var. Tağşiş yapanlar o kadar istikrarlı ki, özellikle tüketici tarafından benimsenmiş kavramları öne çıkarıyorlar. Zeytinyağında ‘Ayvalık’, baharatta ‘Gaziantep’ gibi.”

‘Bilgi kirliliği de cezalandırılmalı’

Baharat konusunun suistimale çok açık bir konu olduğunu belirten Malatyalılar Gıda Yöneticisi Uğur Karadoğan, yaptırımların artması, tağşiş yapan firmalar yanı sıra toplumda bilgi kirliliği oluşturan yönlendirmelere de cezalar olması gerektiğini söyledi. Karadoğan, “İlaçların hammaddesi olan otlar ve baharatlar da var. Ama kimi zaman öyle yanlış bir bilgi yayılımı oluyor ki, insan sağlığına sağlıklı bu ürünlerin, sağlıksız kullanımı söz konusu oluyor. Her bitkinin, her meyvenin içerdiği vitaminler mineraller insan sağlığına belli faydalar sunuyor ama bununla birlikte yanlış kullanıldığı, yanlış kişi yanlış oranda kullandığında zararlı da olabilir” dedi.

Madde madde tağşiş…

Türkiye kekik başta olmak üzere nane, pul biber, kimyon ve sumak üretiminde iyi durumda...

En fazla tağşiş toz biber ve pul biberde.

En çok yapılan hile, irmiğin toz haline getirilip baharatlara katılması.

Gıda boyası da ürünü canlı ve albenili göstermek için sıkça kullanılıyor.

Sahlep, değerli bir ürün olduğu için tağşiş listesinde.

Bir anlamda baharat kabul edilen dolmalık fıstık da değerlenince, olgunlaşmamış yer fıstıkları ekleniyor.

Toz zencefile nohut unu karıştıranlar arttı.

Sumakta da değerinin arttığı dönemde pek çok kuru yaprağın toz haline getirilip eklenmesi söz konusu oluyor.

‘Bildiğiniz esnaftan şaşmayın’

Baharatın tağşişe yüksek oranda konu olduğunu kaydeden Hande Polat, özellikle Kovid-19’la artan baharat talebiyle birlikte ‘depolarda bekleyen/bayatlayan’ tüm ürünlerin de piyasaya verildiğini söyledi. Polat, “Bunu büyüklü küçüklü pek çok işletmenin yaptığını biliyoruz. Bu yüzden de arada fiyat uçurumları oluyor. Daha uygun fiyatlı olan tercih edilince işini yanlış yapanlar çok daha fazla kazanıyor. Biz baharatta 1 yıl içinde tüketim öneririz. Faydası artar, tadı tam olur” diye konuştu.

Tüketici için öneriler de veren Polat, “Başlıca önerimiz mahallelerdeki bilinen esnafın tercih edilmesi. Ancak ürün açıkta satılmamalı, cam içinde muhafaza edilmeli. Paketli olarak da bildikleri markaları tercih edebilirler. Federasyon üyesi aktarlardan alışveriş yapabilirler” dedi.

Her önüne gelen aktar açamayacak

Toplumdaki önemli bir kafa karışıklığını da aktarlar oluşturuyor. Son yıllarda her sokak başına aktar açılıyor. Türkiye Aktarlar ve Baharatçılar Konfederasyonu konuyla ilgili bir çalışmanın alt yapısını tamamladığını açıkladı. Buna göre, aktar olmak isteyenler artık eğitim alacak. Bu yeterliliğe sahip olmayanlar aktar olamayacak. Mevcut aktarlar için de bu eğitim geçerli olacak.